Nyanatiloka Mahathera - Słownik Buddyjski

Satipat.t.hāna

Cztery Podstawy Uważności, dosł. Świadomość Uważności (sati-upat.t.hāna) jest to

  • kontemplacja ciała,
  • uczuć,
  • umysłu i
  • przedmiotów umysłu.

Dokładne wyjaśnienie tego tak istotnego dla praktykowania Buddyjskiej kultury mentalnej przedmiotu znajduje się w dwóch Suttach Satipat.t.hāna (D.22, M.10), które na początku oraz na końcu głoszą te ważne słowa: "Jedyną drogą, która prowadzi do osiągnięcia czystości, pokonania smutku i lamentu, kresu bólu i zgryzoty, do wkroczenia na właściwą Drogę i urzeczywistnienia Nibbany są te cztery Podstawy Świadomości."

Po tych słowach wstępu i po pytaniu o to, czym są te cztery, powiedziane jest, że mnich przebywa w kontemplacji ciała, uczuć, umysłu i przedmiotów umysłu „żarliwy, świadomy w jasny sposób i uważny po tym jak odsunął od siebie światową chciwość i zgryzotę."

W rzeczywistości te cztery kontemplacje nie powinny być traktowane jedynie jako oddzielne ćwiczenia. Przeciwnie, przynajmniej w wielu przypadkach a szczególnie w przypadku medytacyjnych Wchłonięć powinny być traktowanie jako nierozdzielne i wzajemnie ze sobą związane. Dlatego też Satipat.t.hāna Sutta stanowi przedstawienie sposobu, w jaki te cztery Kontemplacje odnoszą się do pięciu Skupisk istnienia (khandha). Mają one być urzeczywistnione jednocześnie, co ostatecznie ma prowadzić do wglądu w bezosobowość wszelkiego istnienia.

(1) Na Kontemplację Ciała (kāyanupassanā) składają się następujące ćwiczenia:

(2) Wszelkie Uczucia (vedanānupassanā), które powstają w mnichu powinny być jasno zauważone a mianowicie: przyjemne i nieprzyjemne doznania ciała i umysłu, zmysłowe i ponad-zmysłowe uczucia, obojętne uczucia.

(3) Następnie jasno dostrzega i rozumie wszelkie stany Świadomości lub umysłu (cittānupassanā): pełne chciwości lub od niej wolne, pełne niechęci lub od niej wolne, pełne złudzeń lub od nich wolne, ograniczone lub rozproszone, rozwinięte lub nierozwinięte, do przekroczenia lub nieprześcignione, skupione lub nieskupione, wyzwolone lub niewyzwolone.

(4) Rozpatrując Przedmioty umysłu (dhammānupassanā) dostrzega, czy obecna jest którakolwiek z pięciu Przeszkód (nīvaran.a). Wie, w jaki sposób ona powstaje i jak ją pokonać oraz dlaczego w przyszłości już więcej one nie powstanie. Zna on charakterystykę każdego z pięciu Skupisk (khandha), w jaki sposób one powstają i w jaki sposób się rozpadają. Zna on 12 Podstaw wszelkich aktywności umysłu (āyatana): oko i widziany przedmiot, słuch i dźwięk, … umysł i przedmiot umysłu, zna on siedem Kajdan (sam.yojana) i na tej podstawie wie, w jaki sposób one powstają, są pokonywane i w przyszłości nigdy już więcej nie powstają. Wie on, czy jeden z siedmiu Czynników Oświecenia (bojjhanga) jest w nim obecny czy też nie. Wie czy powstaje on i kiedy osiąga pełny stopień rozwoju. Zgodnie z prawdę rozumie każdą z czterech szlachetnych Prawd (sacca).

Te cztery Kontemplacje zawierają w sobie kilka ćwiczeń, jednak Satipat.t.hāna nie powinna być uważana jedynie za zbiór przedmiotów medytacyjnych, z których każdy może być wyjęty i praktykowany niezależnie od innych. Choć większość z ćwiczeń pojawia się także w innych pismach Buddyjskich, w kontekście tej Sutty są one głównie poświęcone kultywowaniu uważności i wglądu. Jest to podkreślone w powtarzającym się na końcu każdego z rozdziałów Sutty wersie (patrz poniżej).

Ponieważ uważność powinna obejmować całą osobowość cztery kontemplacje odnoszą się do wszystkich pięciu Skupisk istnienia (khandha). Z tego też powodu dla pełnego rozwoju uważności praktyka powinna być rozszerzona na wszystkie cztery rodzaje kontemplacji, chociaż nie wszystkie wspomniane w tych czterech rozdziałach ćwiczenia muszą być praktykowane. Metodologiczna praktyka Satipat.t.hāny powinna być rozpoczęta jednym z ćwiczeń z grupy kontemplacji ciała, które bedzie służyło jako główny i podstawowy przedmiot medytacji. Inne ćwiczenia z tej grupy oraz z innych kontemplacji powinny być kultywowane, gdy tylko nadarzy się ku temu okazja - w trakcie medytacji lub codziennego życia.

Po każdej kontemplacji ukazane jest, w jaki sposób ostatecznie prowadzi ona do wiedzy z wglądu: „Tak w odniesieniu do własnego ciała kontempluje on ciało, w odniesieniu do ciał innych kontempluje on ciało, w odniesieniu do obu kontempluje on ciało. Dostrzega on jak ciało powstaje i przemija, patrzy na powstawanie i przemijanie ciała. "Ciało jest tutaj" (Komentarz: "jednak nie żywa istota, jednostka, nie kobieta i nie mężczyzna, nic co należy do ja, ani osoba, ani nic co należy do osoby"). Tak ustanowił on swoją czujność w stopniu, który służy jego wiedzy i uważności. Żyje on niezależny, wolny od przywiązania do czegokolwiek we świecie.” W ten sam sposób kontempluje on uczucia, umysł i przedmioty umysłu.

W M. 118 jest pokazane jak te cztery Podstawy Uważności mogą zostać ustanowione poprzez ćwiczenie Uważności Wdechu i Wydechu (ānāpāna-sati).

Literatura: "The Way of Mindfulness" - Sutta oraz komentarz autorstwa Soma Thera (trzecie wydanie, Kandy 1967, BPS).
"The Heart of Buddhist Meditation" autorstwa Nyanaponika Thera (trzecie wydanie, London. Rider & Co.).
"The Foundations of Mindfulness" (tłumaczenie M. 10) autorstwa Ñan.asatta Thera (Wheel 19).
"The Satipat.t.hāna Sutta and its Application to Modern Life" autorstwa V. F. Gun.aratana (WHEEL 60).
"The Power of Mindfulness" autorstwa Nyanaponika Thera (WHEEL 121/122).

POWRÓT