KLIKNIJ TUTAJ - POSŁUCHAJ NA SOUNDCLOUDZIE

Saṃsāra dosłownie oznacza „wędrówkę”. Wielu ludzi uważa, że to słowo jest nazwą miejsca, w którym obecnie żyjemy – miejsca, które opuszczamy, wchodząc w Nibbānę. Ale we wczesnych tekstach buddyjskich saṃsāry dotyczyło pytanie „co robimy?”, a nie „gdzie jesteśmy?”. Tak więc nie chodzi o miejsce, tylko o proces, o ciągłe tworzenie światów i zamieszkiwanie ich. Gdy jeden świat upada, znika, tworzysz inny i zostajesz w nim. W tym samym czasie spotykasz ludzi, którzy również stworzyli swoje światy.

Zabawa oraz kreatywność mogą być czasem przyjemne i całkiem nieszkodliwe, o ile nie powodują zbyt wiele cierpienia. Światy, które tworzymy, wciąż zapadają się i zabijają nas. Wejście w nowy świat wymaga wysiłku: to nie tylko ból i ryzyko, związane z ponownymi narodzinami, ale również mocne ciosy – umysłowe oraz fizyczne – które nieustannie na nas spadają, od wieku dziecięcego po dojrzałość. Buddha spytał kiedyś mnichów: „Jak myślicie, czego jest więcej: wody w oceanach czy łez, które wylaliście podczas wędrówki [przez światy]?”. I odpowiedział: „Łez”. Pomyśl o tym, gdy następnym razem będziesz obserwował ocean lub bawił się w jego falach.

Zadajemy cierpień nie tylko sobie – tworzone przez nas światy oddziałują ze światami innych. W niektórych przypadkach to oddziaływanie może przynosić obu stronom zadowolenie i korzyści, ale nawet wówczas taka relacja nie trwa wiecznie. Zwykle jednak kontakty z innymi przynoszą cierpienie przynajmniej jednej ze stron, a bardzo często – obu stronom. Utrzymanie jednej osoby, tj. dostarczenie jej ubrania, pożywienia, schronienia oraz dbanie o jej zdrowie, jest źródłem cierpienia zarówno dla tej osoby, jak i tych, którzy muszą pracować lub umrzeć, by potrzeby te zaspokoić. Gdy pomyślisz o całym tym cierpieniu, uświadomisz sobie, że proces tworzenia świata wiąże się z wyzyskiem innych, że w istocie jest bardzo prymitywny.

To właśnie dlatego Buddha poszukiwał drogi pozwalającej zakończyć tę wędrówkę. Gdy ją odnalazł, namawiał innych, by również nią kroczyli. Ponieważ wędrówka [saṃsāra] jest doświadczeniem każdego z nas, to każdy może ją zakończyć samodzielnie, niezależnie od innych. Takie postępowanie byłoby egoistyczne, gdyby saṃsāra była miejscem – jedna osoba szukałaby wyjścia, bez oglądania się na innych. Ale gdy zrozumiesz, że jest procesem, nie dostrzeżesz w takim działaniu cienia egoizmu, to tak jakbyś porzucił nałóg lub pozbył się toksycznego przyzwyczajenia. Gdy poznasz sposoby na zakończenie tworzenia własnych światów, będziesz mógł nauczyć innych, jak to zrobić. I już nigdy nie będziesz wyzyskiwać światów innych ludzi, co w efekcie zmniejszy cierpienia wszystkich.

To prawda, że Buddha porównał zatrzymanie saṃsāry do przechodzenia z jednego miejsca do drugiego, konkretnie – do przepłynięcia z jednego brzegu rzeki na drugi. Tego rodzaju porównanie często kończyło się paradoksalnie: ów drugi brzeg nie miał cech takich jak „tutaj”, „tam” czy „pomiędzy”. Mając taką perspektywę, możesz wyraźnie dostrzec, że saṃsāryczne parametry czasu i przestrzeni nie musiały istnieć przed rozpoczęciem twojej wędrówki. Były rezultatem wędrowania.

Dla ludzi przywiązanych do tworzenia światów brak tych dobrze znanych cech jest niepokojący. Ale jeśli jesteś zmęczony nieustannym tworzeniem i niepotrzebnym cierpieniem, możesz to zaakceptować i spróbować się uwolnić. Zawsze możesz wrócić do budowania, jeśli brak „tutaj” czy „tam” stanie się nie do zniesienia, ale gdy dowiesz się, jak przerwać ten nawyk [tworzenia światów], nigdy więcej nie dasz się skusić saṃsārze.