RADOŚĆ

joy.jpg

(JOY)
Radość (pīti) to uczucie subtelnego i wyrafinowanego szczęścia. W psychologii buddyjskiej radość widziana jest jako wynik cnotliwego życia, znak pomyślnej medytacji i oznaka wzrastającej dojrzałości duchowej. W buddyzmie identyfikuje się wiele różnych rodzajów radości. Np. współ-radość, to umiejętność cieszenia się sukcesem i szczęściem innych. Gdy mędrzec Bāvari usłyszał jedynie słowo 'Buddha' doznał egzaltacji (udagga), uradowania (vedajāta) i uniesienia (attamāna, Sn.998-9)

Buddhālambana pīti to spokojna radość, którą czuje się w trakcie kontemplowania figurki Buddhy. W Visuddhimagga radość kategoryzowana jest zgodnie z jej natężeniem i skutkiem, jaki wywiera na ciało; zatem istnieje mała radość (khuddikā pīti), chwilowa radość (khaṇikā pīti), zalewająca radość (okkantikā pīti), unosząca radość (ubbegā pīti) i przenikająca radość (pharaṇā pīti, Vis.143). Niektórzy ludzie są ostrożni, jeśli chodzi o radość, myśląc, że może ona prowadzić do przywiązania, ale Buddhaghosa powiedział na ten temat coś interesującego: „Nazwano to radością, ponieważ ma się nią radować” (Vis.143). Radość jest ważną częścią jhān i jednym z siedmiu czynników prowadzących do oświecenia (D.II,79).

REGULACJA URODZEŃ

(BIRTH CONTROL)
Regulacja urodzeń jest praktyką zapobiegania narodzin. Istnieją dwa sposoby – poprzez nie dopuszczenie do zapłodnienia lub poprzez niszczenie płodu na pewnym etapie jego rozwoju, zanim się urodzi. Buddyzm naucza, że życie zaczyna się w momencie lub krótko po zapłodnieniu i dlatego uważa aborcję za rodzaj zabijania (M.I,265). Zapobieganie zapłodnieniu, zarówno poprzez używanie kondomów, tabletek antykoncepcyjnych, wkładek domacicznych lub środków plemnikobójczych, nie wiąże się z zabijaniem, przez co jest moralnie neutralne. Starożytni mieszkańcy Indii stosowali natryski, aby zapobiec zapłodnieniu, a także sporządzali kondomy ze zwierzęcych jelit.

­(por. - Buddhism and Bioethics, Damien Klown, 1995.)

RÓWNOWAGA

balance.gif

(BALANCE)
Równowaga (samatta lub samatā) jest położeniem, w którym różne rzeczy istnieją w równych i wzajemnie dla siebie korzystnych ilościach. Posiadanie jednej szlachetnej cechy, będącej przeciwwagą innej, to podstawowy element w rozwijaniu zdrowej i rozwojowej praktyki duchowej. Buddha zalecał szczególnie utrzymywanie równowagi pomiędzy wiarą a mądrością, a także pomiędzy wysiłkiem a koncentracją. Wiara otwiera umysł na możliwości rzeczy, których nie można bezpośrednio doświadczyć, czy zrozumieć. Ale jeśli wiara nie idzie w parze z ostrożnością, zadawaniem pytań, a nawet zdrowym sceptycyzmem, może być bardzo zwodnicza. Buddhaghosa powiedział: „Ten, który ma silną wiarę, lecz słabą mądrość posiada bezkrytyczną i bezpodstawną pewność. Ten, który ma silną mądrość, ale słabą wiarę, błądzi po stronie przebiegłości i trudno go wyleczyć, tak jak tego, którego choroba spowodowana jest lekarstwem. Kiedy te dwie są w równowadze, człowiek posiada pewność tylko tam, gdzie jest ku temu powód.” (Vis.129). Jednak równowaga ma także miejsce w innych aspektach życia buddystów. Powinna istnieć pomiędzy wspólnotą a odosobnieniem, nauką a medytacją, powagą a wesołością, zajęciem się sobą a pomocą innym, itd.

Kiedyś mnich o imieniu Soṇa praktykował medytację chodzenia z taką determinacją, że jego stopy zaczęły krwawić. Buddha dowiedział się o tym i zapytał Soṇa:
- Czy przed tym jak zostałeś mnichem, umiałeś grać na lutni?
- Umiałem, Panie.
- A gdy struny były zbyt naciągnięte lub zbyt luźne, czy muzyka była przyjemna dla ucha i melodyjna?
- Nie, Panie.
- A gdy struny nie były ani zbyt napięte, ani za luźne, czy muzyka była przyjemna dla ucha?
- Tak panie.
- W ten sam sposób, zbyt duży wysiłek prowadzi do pobudzenia, a zbyt mały do rozprężenia. Zatem Soṇo utrzymuj swoją energię w równowadze, bądź wrażliwy na równowagę pomiędzy zdolnościami, a osiągniesz swój cel.
(A.III,373) Zob. Droga Środka.

RZĄDZENIE

governance.jpg

(GOVERNANCE)
Rządzenie (pālanavijjā) to sposób, w jaki teoria polityczna znajduje zastosowanie w administracji kraju. Buddha miał niewiele do powiedzenia na temat rządzenia i polityki, ale zachęcał królów, z którymi czasem rozmawiał, aby byli sprawiedliwi, łagodni i zainteresowani dobrobytem poddanych. Przyświecała temu idea, iż jeśli władca byłby właśnie taki, jego rządy byłyby sprawiedliwe i łagodne. Nauki Buddhy skierowane do królów, zostały sformułowane w Dziesięciu Prawach Rządzenia (dasarājadhamma). Są to szczodrość (dāna), moralność (sīla), liberalność (pariccāga), otwartość  (ajjava), łagodność  (maddava), powściągliwość (tapo), wyzbycie się gniewu (akkodha), wyzbycie się przemocy (avihiṃsa), cierpliwość (khanti) i wyzbycie się chęci współzawodniczenia (avi-rodhana, Ja.I,260; III,274).

Najdłuższe i najbardziej szczegółowe, starożytne nauki buddyjskie na temat rządzenia znajdują się w Mahāvastu i są omówieniem Tesakuṇa Jātaka z Jātaki (Ja.V.109). Oto niektóre fragmenty: „Król nigdy nie powinien ulec mocy gniewu. Niech raczej kontroluje swój gniew, ponieważ ani interesy, ani obowiązki nie rozwijają się dobrze, gdy ktoś jest zagniewany… Gdy podnosi się spór, powinien skupiać taką samą uwagę na obu jego stronach, wysłuchać ich argumentów i wtedy zdecydować na podstawie tego, co słuszne. Nie powinien działać na podstawie faworyzowania, nienawiści, lęku lub głupoty, ale wysłuchać argumentów obu stron i wtedy zadecydować na podstawie tego, co słuszne… Mając oko na sprawy państwa, król powinien dawać wszystkim szczęście. Powinien powstrzymywać wszystkich od dopuszczania się przemocy i pokazywać, że to prawość przynosi nagrodę. Tak jak w czasach poprzednich królów, przybyło wielu imigrantów, którzy chcieliby zostać przyjęci do królestwa, co też powinieneś zrobić. Zawsze okazuj przychylność biednym, ale chroń także bogatych, którzy są twymi podanymi… Nie nastawiaj się wrogo do sąsiednich królów. Ktokolwiek nienawidzi, będzie mu odpłacone nienawiścią ze strony jego wrogów. Kultywuj więzi przyjaźni z twymi sąsiadami, ponieważ inni szanują tych, którzy są w tej przyjaźni stali. Nie mów długo na wszelkiego rodzaju tematy, ale wyrażaj swój sąd w odpowiednim czasie i trzymaj się tego, co powiedziałeś… Zawsze chroń tych, którzy żyją sprawiedliwie. Jako że koło potęgi kręci się zależnie od koła sprawiedliwości… Nie ustanawiaj przywódcami wsi lub prowincji ludzi, którzy są pozbawieni skrupułów, gwałtowni czy fałszywi, choćby byli twymi synami lub braćmi… Głupi lub chciwy zarządca nie ma żadnej wartości ani dla władcy, ani dla królestwa. Dlatego też ustanawiaj zarządcami ludzi, którzy nie są chciwi, lecz roztropni i oddani doradztwu, oraz potrafią poprowadzić królestwo. Twoje oczy nie są tak dobre, jak oczy informatora, tak samo jak twoja polityka. Dlatego powinieneś zatrudnić informatora we wszystkich swoich sprawach”.

Istotą tej jak i wszystkich późniejszych buddyjskich teorii politycznych jest pojęcie, iż „koło potęgi kręci się zależnie od koła sprawiedliwości” (balacakram hi niśrāya dharmacakram pravartate), tj. potęga jest usankcjonowana jedynie wtedy, gdy wpiera i promuje uczciwość, równość i rządy prawa.

(Por. - Dhamma, Man and Law, K.N. Jayatilleke, 1989.)