Magga
Ścieżka. 1. Na temat czterech Ponad-światowych Ścieżek (lokuttara-magga), patrz ariya-puggala.
2. Ośmioraka Ścieżka (at.t.hangika-magga) stanowi ścieżkę prowadzącą do usunięcia cierpienia to znaczy ostatnią z czterech Szlachetnych Prawd (sacca), a dokładnie:
Mądrość (paññā) III.
1. Właściwy Pogląd (sammā-dit.t.hi)
2. Właściwa Myśl (sammā-san.kappa)
Moralność (sīla) I.
3. Właściwa Mowa (sammā-vācā)
4. Właściwe Działanie Ciała (sammā-kammanta)
5. Właściwe Zarobkowanie (sammā-ājīva)
Skupienie (samādhi) II.
6. Właściwy Wysiłek (sammā-vāyāma)
7. Właściwa Uważność (sammā-sati)
8. Właściwe Skupienie (sammā-samādhi)
1. Właściwy Pogląd lub Właściwe Zrozumienie (sammā-dit.t.hi) jest zrozumieniem Czterech Szlachetnych Prawd o powszechności Cierpienia (lub udręki), o jego Pochodzeniu, jego Ustaniu i Ścieżce wiodącej do jego Ustania. Patrz Dyskurs na temat „Właściwe Zrozumienie” (M. 9, tł. i komentarz o W.Z.).
2. Właściwa Myśl (sammā-san.kappa): myśli wolne od zmysłowego pożądania, gniewu i okrucieństwa.
3. Właściwa Mowa (sammā-vācā): powstrzymywanie się od kłamstwa, opowieści, ostrego języka i głupiej paplaniny.
4. Właściwe Działanie Ciała (sammā-kammanta): powstrzymywanie się od zabijania, kradzieży i nieprawego współżycia seksualnego.
5. Właściwe Zarobkowanie (sammā-ājīva): powstrzymywanie się od zarobkowania przynoszącego szkodę innym istotom, takiego jak: handel bronią, żywymi istotami, odurzającymi napojami, trucizną, od rybołówstwa, rzeźnictwa, wojskowości, fałszu, zdrady, przepowiadania przyszłości, oszustwa, wykorzystywania itp.
6. Właściwy Wysiłek (sammā-vāyāma): wysiłek by unikać i pokonywać złe, szkodliwe rzeczy oraz rozwijać i utrzymywać zdrowe rzeczy (padhāna).
7. Właściwa Uważność (sammā-sati): uważność i świadomość w kontemplacji ciała, uczuć, umysłu i przedmiotów umysłu (sati, Satipat.t.hāna).
8. Właściwe Skupienie (sammā-samādhi): Skupienie umysłu związanego ze zdrową (kusala) świadomością, co ostatecznie może prowadzić do osiągnięcia Wchłonięć (jhāna), patrz samādhi.
Należy rozróżnić dwa rodzaje skupienia: Światowe (lokiya) i Ponad-światowe (lokuttara). Późniejsze jest związane ze stanami świadomości znanymi jako cztery ponad-światowe ścieżki i owoce (patrz ariya-puggala). Jak jest powiedziane w M. 117:
"Mówię wam Mnisi, istnieją dwa rodzaje właściwego zrozumienia: zrozumienie, że dobrze jest ofiarować jałmużnę i podarunki, że zarówno dobre i złe działania przynoszą owoce i będą po nich następować ich skutki… To zrozumienie jest zrozumieniem, które chociaż wciąż podlega skazom, przynosi zasługę, wydaje światowe owoce i przynosi dobre rezultaty. Jednak cokolwiek jest mądrością, wglądem, właściwym poglądem połączonym ze ścieżką – świętą ścieżką, którą się podąża – jest to nazywane Ponad-światowym Właściwym Zrozumieniem (lokuttara-sammā-dit.t.hi), które nie należy do tego świata, lecz które jest ponad-światowe i związane ze ścieżką."
W podobny sposób powinny być rozumiane pozostałe ogniwa ścieżki.
Ponieważ wielu z tych, którzy opisywali Ośmioraką Ścieżkę błędnie rozumiało jej charakterystykę, należałoby na ten temat dodać parę wyjaśniających uwag, jako że ta ścieżka jest fundamentalna dla zrozumienia i praktyki nauk Buddhy.
Po pierwsze, wyrażenie "Ścieżka" nie powinno być rozumiane w taki sposób, że należy postępować krok za krokiem w kolejności według numeracji, kolejno przechodząc przez osiem stopni aż ostatecznie osiągnie się Nibbānę. Jeżeli tak by rzeczywiście było, powinno się najpierw zrozumieć Właściwy Pogląd i wgląd w prawdę nawet zanim można by mieć nadzieję na przejście do następnego etapu – Właściwej Myśli i Właściwej Mowy. Każdy kolejny stopień byłby niezbędnym fundamentem i warunkiem dla następnego. W rzeczywistości jednak ogniwa 3-5 kontynuujące trening Moralności (sila) są pierwszymi ogniwami do kultywowania, następnie ogniwa 6-8 stanowiące trening umysłu (samādhi), jako ostatni właściwy pogląd stanowiący Mądrość (paññā).
Prawdą jest jednak, że naprawdę niewzruszona i bezpieczna podstawa ścieżki może być ustanowiona jedynie poprzez Właściwy Pogląd. Ten zaczyna się od najdrobniejszego zalążka wiary oraz wiedzy i stopniowo krok za krokiem rozwija się on w przenikający Wgląd (vipassanā). Tak tworzy on bezpośredni warunek do wkroczenia na cztery ponad-światowe ścieżki i owoce świętości oraz do urzeczywistnienia Nibbāny. Jedynie o najwyższej formie ponad-światowego wglądu możemy powiedzieć, że wszystkie pozostałe ogniwa ścieżki są niczym innym jak skutkiem i towarzyszącymi elementami Właściwego Poglądu.
Jednak w przypadku Światowej (lokiya) ośmiorakiej ścieżki ogniwa mogą pojawiać się bez pierwszego z nich, czyli Właściwego Poglądu.
Jak już wspomniano należy także podkreślić, że ogniwa Ścieżki nie tylko nie powstają jedne po drugich, lecz co najmniej po części powstają równocześnie jako nierozdzielne czynniki jednego i tego samego stanu świadomości. Na przykład we wszelkich okolicznościach co najmniej cztery ogniwa są nierozdzielnie związane z jakąkolwiek karmicznie zdrową świadomością, a dokładnie 2, 6, 7 i 8, to znaczy: Właściwa Myśl, Właściwy Wysiłek, Właściwa Uważność i Właściwa Koncentracja (M. 117). Dlatego gdy którekolwiek z tych ogniw się pojawi, także trzy pozostałe powstaną. Z drugiej strony Właściwy Pogląd nie koniecznie musi być obecny w każdym zdrowym stanie świadomości.
Magga jest jedną z 24 Zależności (paccaya 18).
Literatura: "The Noble Eightfold Path and its Factors Explained" autorstwa Ledi Sayadaw (WHEEL 245/247).
"The Buddha's Ancient Path" autorstwa Piyadassi Thera (BPS).- "The Noble Eightfold Path" autorstwa Bhikkhu Bodhi (WHEEL 308/311).