Cześć,

Mam takie pytanie odnośnie 2, 3 i 4 ogniwa z 12 ogniw zależnego powstawania. Jasne jest, że niewiedza (pierwsze ogniwo), to brak uważności. Drugie ogniwo - sankhara - jest mniej jasne, rozumiem to jako działania woli. Problem pojawia się dla mnie w jaki sposób świadomość (vinnana, 3 ogniwo) powstaje z woli. Jeszcze ważniejsze w jaki sposób nama-rupa (umysł i ciało) powstaje ze świadomości?

Skoro kontakt (phassa, 6 ogniwo) wymaga organu zmysłu (ayatana, 5 ogniwo) i obiektu, ze zdarzenia których powstaje świadomość (vinnana) tego zmysłu, to dlaczego vinniana poprzedza umysł i ciało, które z kolei poprzedzają 6 zmysłów? Czy może chodzi o jakąś inną świadomość?

Może mi ktoś z tym pomoże?

Pati :)

Podobny temat był poruszony w wątku wcześniejszym - świadomość w nauce Buddy.

Napisałem tam jak się mają ogniwa zależnego powstania, na przykładzie zarodka ludzkiego w macicy. Istnieje jakiś lepszy i prostszy sposób na wytłumaczenie tego?
Trzeba też pamiętać, że nie każda istota żywa musi być dołączona do sześciu zmysłów, to zależy od rodzaju istoty żywej.

Napiszę w jaki sposób to rozumiem:

Pierwsze ogniwo to nie tylko brak uważności, ale też brak wiedzy w połączeniu z brakiem umiejętności radzenia sobie, z którymś z trzech rodzajów pierwotnego łaknienia {taṇhā} - łaknienie zmysłowości, łaknienie stania się, łaknienie niestania się. Ten pierwotny apetyt jest odczuwany poprzez świadomość niesensoryczną {viññanam anidassanam}, która pojawia się najwcześniej (jeszcze przed jakąkolwiek intencją, przed zapoczątkowaniem ciągu żyć) z braku wiedzy, im większa niewiedza tym większy głód i strach. Zanieczyszczeniami tej świadomości są: pasje, awersje i złudzenia. Zanieczyszczenia, w połączeniu z pętami {saṃyojana, upādāna} nie wpływają bezpośrednio na intensywność głodu, ale utrudniają zrozumienie wszechświata, ograniczają możliwości rozwoju pożytecznych umiejętności, przysłaniają wiedzę na temat poprzednich żyć i utrudniają zdobywanie wiedzy. Czyli, w konsekwencji, ograniczają możliwości wyboru. Zanieczyszczenia te, i pęta, mogą być usunięte tylko samodzielnie.

Drugie ogniwo to intencja (wola i wybór) zaspokojenia, któregoś z rodzajów pierwotnego łaknienia. Jeżeli ta intencja przybiera określoną intensywność, dynamikę wzrostu i nakierowanie na konkretny rodzaj pożywienia, to następuje również wzrost świadomości sensorycznej {viññana}, która jest już trzecim ogniwem. W przypadku człowieka, koniec drugiego ogniwa zapoczątkowuje pojawienie się zarodka, po zapłodnieniu komórki jajowej.

Trzecie ogniwo świadomość sensoryczna {viññana} powstała w wyniku wcześniejszej, narastającej intencji do zaspokojenia łaknienia, poprzez przylgnięcie do pożywienia, charakterystycznego dla określonego rodzaju istoty żywej, która wcześniej wydała się atrakcyjna. Świadomość ta rozgałęzia się, lub pozostaje pojedyncza, w zależności od rodzaju istoty żywej. W przypadku człowieka to: świadomość związana z umysłem, dotykiem, smakiem, powonieniem, słuchem, wzrokiem.

Czwarte ogniwo przyjęcie do świadomości niesensorycznej {viññanam anidassanam} faktu dołączenia się do: rodzaju ciała i świadomości sensorycznych. W przypadku człowieka jest to płód w macicy, z zapoczątkowanymi zmysłami.

Dalsze ogniwa, przed narodzinami, są związane z procesem kształtowania się zmysłów, wzmacnianiem więzi z pożywieniem i rozwijaniem początkowej percepcji zmysłowej. Zapoznawanie się z wiedzą instynktowną, testowanie narządów. Kształtowanie świadomego kierowania ciałem, w celu zaspokojenia bardziej, lub mniej, rosnącego głodu.

Narastanie poprzedniego ogniwa wywołuje narastanie kolejnego ogniwa.
Analogicznie, wygasanie następnego ogniwa następuje poprzez wygasanie ogniwa poprzedniego.

Ważna jest wiedza o rodzajach istot żywych w kosmosie i wiedza o rodzajach pożywienia, które są związane z określonymi istotami żywymi, i dlaczego akurat ten typ pożywienia, a nie inny. Ma to wpływ na postrzeganie atrakcyjności określonego bytu, czyli ma wpływ na intencje pierwotne. Ale oczywiście najważniejsza wiedza dotyczy stopniowego, i zabezpieczonego, zwiększania uniwersalnej niezależności od zjawisk nietrwałych.

Istoty przywiązane do ciała fizycznego, będą instynktownie szukać głównie pożywienia fizycznego.
Istoty dowiązane do ciała subtelnego {rupa-loka}, będą zainteresowane kontaktem ze światłem, obiektami intelektualnymi, wiedzą, świadomością, o różnym stopniu subtelności i czystości.
Istoty bez ciała materialnego {arupa-loka} będą bardziej zainteresowane samą wolą umysłu, kontaktem z wymiarami niematerialnymi i świadomością niesensoryczną.

Oczywiście, jak to bywa w przyrodzie, są też wyjątki. Np. niektórzy ludzie, pomimo że są dowiązani do ciała fizycznego, interesują się też zdobywaniem wiedzy i umiejętności, które nie mają nic wspólnego z rzeczami fizycznymi.

W niektórych tekstach, w kanonie palijskim, jest też wzmianka o istocie pośredniczącej {gandhabba} w procesie poprzedzającym pojawienie się zarodka, w przypadku człowieka. Ale mimo wszystko, nie zmienia to głównej idei zależnego powstawania ogniw.

Dziękuję za odpowiedź, bardzo ładnie to wyjaśniłeś. Nie wiedziałem o istnieniu świadomości niesensorycznej, wydawało mi się, że świadomość zawsze musi być związana z jednym z sześciu zmysłów i ich obiektami. Czy o tej świadomości mowa jest w Suttach, czy tylko w Abhidhammie?

Spotkałem się też z wyjaśnieniem Paticcasamuppady nie w odniesieniu do odrodzenia, lecz procesu, który zachodzi z chwili na chwilę w czasie całego życia, jak te ogniwa byłyby wyjaśnione w takim przypadku?

Jeszcze raz dziękuję za wyjaśnienie.

Też dziękuje za zainteresowanie. Już myślałem, że nikt tu nie zagląda.

Wiem, że w Suttach bardzo mało jest na temat świadomości niesensorycznej {viññanam anidassanam}. Subtelnie w DN 11 i MN 49. Najczęściej jest mowa o tej drugiej świadomości - sensorycznej.

Oprócz nazwy - świadomość niesensoryczna, nazywam ją też świadomością uniwersalną, lub świadomością bez cech, ponieważ każda istota żywa, pozostająca w kręgu odrodzeń, jest do niej dowiązana, niezależnie od typu ciała, rodzaju zmysłów, a nawet braku dowiązania do ciała i percepcji zmysłowej.

Nie wiem jak to się tłumaczy w Abhidhammie, gdyż nie studiowałem tej literatury.

Jeżeli chodzi o interpretację Paticcasamuppady w odniesieniu do życia po narodzinach, to musiałbym najpierw znaleźć i przeanalizować odpowiednie teksty z kanonu palijskiego, żeby móc porównać to z prywatnymi przemyśleniami. Znasz może Sutty, które odnoszą się bezpośrednio do tej interpretacji Paticcasamuppady? Myślę, że zasada działania ogniw związanych z kontaktem, uczuciami, głodem i przywiązaniem, jest taka sama. W okresie po narodzinach, istota ma też większy wpływ na zmianę, zwiększenie, zmniejszenie, lub całkowite usunięcie zanieczyszczeń {kilesa} i pęt {saṃyojana, upādāna}.

Znalazłem też jedno pomocne sformułowanie, używane tylko na potrzeby tłumaczenia MN 106, przez Thanissaro Bhikkhu: "With the break-up of the body, after death, it's possible that this leading-on consciousness of his will go to the imperturbable."
Czyli - "leading-on consciousness of his will" - prowadząca świadomość jego woli - , coś czego się nie odrzuca z ciałem (jeżeli zostaje się w kręgu odrodzeń), to jest świadomość niesensoryczna. Ta świadomość pojawia się raz, przed ciągiem żyć, i trwa dopóki istota pozostaje w kręgu odrodzeń. To poprzez tą świadomość można odczytać ślady poprzednich żyć, jeżeli dysponuje się odpowiednimi umiejętnościami.

Dziękuję za odpowiedź. Szczerze mówiąc nie znam dobrze Sutt, ani też Abhidhammy. Pamiętam, że gdzieś czytałem (nie daję za to głowy, że dobrze zrozumiałem), że świadomość zawsze powstaje w kontakcie z obiektem. Czy to świadomość wzroku, słuchu, węchu, smaku, zapachy, czy też umysłu. Abhidhamma zdaje się dorzuca Bhavanga-sota (podświadomy strumień istnienia), który ujawnia się we śnie i w momencie śmierci i narodzin. Stąd moje pytanie o ten rodzaj świadomości, będę musial bardziej pogrzebać i więcej poczytać. :-)

Ale zawsze dobrze jest podyskutować, wtedy można się razem pozastanawiać. :-) To oczywiście są mniej ważne kwestie, ważniejsze jest to, w jaki sposób proces (psychologiczny) Paticcasamuppady prowadzi nieuchronnie do cierpienia a przede wszystkim niewiedza, pragnienia i przywiązania. No i czy da się go zatrzymać.

Już wiem skąd to wziąłem, z tekstu Buddhadasa Bhikkhu (http://sasana.wikidot.com/paticcasamuppada-czesc-1):

"W terminologii współzależnego powstawania nie istnieje coś takiego jak odradzająca się świadomość łącząca (paṭisandhi-viññāṇa; która łączy to życie z kolejnym). Dlatego też Świadomość (viññāṇa) we współzależnym powstawaniu jest wyjaśniana jako sześć świadomości (powstających w wyniku kontaktu pomiędzy sześcioma bazami a sześcioma obiektami). Buddha nigdy nie wyjaśniał świadomości jako odradzającej się świadomości ponieważ jego celem było ukazanie nam jasno sześciu świadomości należących do zwyczajnych sześciu zmysłów. Dopiero później, w komentarzach post-kanonicznych zaczęto opisywać odradzającą się świadomość łączącą. Te pisma niepostrzeżenie wprowadziły do buddyzmu koncepcję nieustającego istnienia. Idee te wpełzły do buddyzmu niczym siejące zniszczenie insekty. Prawda jest taka, że posiadamy świadomość dzięki zwykłym organom zmysłowym lub Świadomość wynikającą z Niewiedzy w procesie współzależnego powstawania. Dlatego nie potrzebujemy jakiejkolwiek odradzającej się świadomości łączącej."

Pytanie pozostaje, czym jest ta "świadomość wynikająca z niewiedzy", czy zawiera się w powyższych sześciu?

W kanonie palijskim, do tej pory, nie zauważyłem nic co mogłoby pasować do tego opisu "odradzająca się świadomość łącząca".

Sam fakt, że istota, za pomocą umiejętności, może odczytać ślady po wcześniejszych życiach mówi o istnieniu jakiejś pamięci uniwersalnej, której się nie odrzuca po odrzuceniu ciała, po śmierci. W przeciwnym wypadku, wskaźnik do historii ciągu żyć byłby zerwany lub losowy. A przecież niektórzy (nie tylko związani z nauką Buddy), w tamtych czasach, byli w stanie opowiedzieć kim była w poprzednich życiach, jak się nazywali, jak wyglądali, co stanowiło ich pożywienie, uczucia, długość życia. Czyli bardzo szczegółowe informacje. Mówili to, zdając sobie sprawę, że należy przestrzegać prawdomówności.
Czyli nie mogli tego wziąć z halucynacji.

Jeżeli chodzi o te pytanie "świadomość wynikająca z niewiedzy". To przecież pasuje do opisu świadomości niesensorycznej, pierwszego ogniwa, z pierwszego postu. Czyli nie jest tym samym co świadomość związana z którymś ze zmysłów.

Nazywać zjawiska można różnie, w wielu językach. Najważniejsze jest żeby zachować zrozumienie, zgodne z rzeczywistością.

Zdaję sobie sprawę, że wiedza o typach świadomości nie jest w tym wszystkim najważniejsza, mimo wszystko dostrzegam potrzebę pojmowania tego w taki sposób, aby lepiej rozumieć główne przesłanie.

Podsumowując, na podstawie tego co przeczytałem w Suttach z DN (Digha Nikaya) i MN (Majjhima Nikaya) w tłumaczeniach ze strony accesstoinsight.org. Temat świadomości rozumiem w następujący sposób:

Istnieją dwa główne typy świadomości: uniwersalna (niesensoryczna) i sensoryczna. Świadomość nie stanowi istoty. Świadomość jest jednym z wymiarów niematerialnych, i jest niestała.

Świadomość uniwersalna {viññanam anidassanam} jest niesensoryczna (niezależna od typu istoty) i stanowi informacje, które dotyczą konkretnej istoty, w ciągu trwania ciągu żyć (odnoszących się do tej istoty), w kręgu odrodzeń. Czyli jest dowiązanym opisem istoty. Do informacji z opisu istoty, zalicza się wskaźniki do:

• sposobu rozumienia rzeczywistości i niezależności,
• umiejętności pożytecznych i niepożytecznych,
• intensywności łaknienia pierwotnego,
• zanieczyszczeń i pęt,
• intencji pierwotnych,
• typu istoty,
• agregatów (pięć skupisk){khandha},
• historii poprzednich agregatów.

Umiejętności niepożyteczne i braki umiejętności pożytecznych wpływają na zjawisko zwiększania się zanieczyszczeń i pęt.
Umiejętności pożyteczne i braki umiejętności niepożytecznych wpływają na zjawisko zmniejszania się zanieczyszczeń i pęt.
Umiejętności neutralne (ani pożyteczne, ani niepożyteczne) w połączeniu z odpowiednią wiedzą, są umiejętnościami pożytecznymi.
Umiejętności mieszane (pożyteczne i niepożyteczne) zmniejszają w jednym aspekcie, ale też zwiększają w innym aspekcie zanieczyszczenia i pęta.

Zanieczyszczenia i pęta utrudniają zdobywanie wiedzy i umiejętności pożytecznych, czyli ograniczają sposób rozumienia rzeczywistości i niezależności.

Intencje pierwotne są konsekwencją sposobu rozumienia rzeczywistości i niezależności.

Wskaźniki do typu istoty i agregatów, są:
- zerwane w przypadku śmierci;
- tymczasowo, częściowo odłączone, w sposób miękki, w przypadku snu;
- subtelnie, tymczasowo, częściowo odłączone, w sposób kontrolowany, w przypadku mentalnych absorpcji {jhāna};
- odświeżone na nowe, w przypadku zapoczątkowania nowego życia.

Pozostałe odnośniki trwają dopóki istota przebywa w kręgu odrodzeń. W przypadku gdy nie występują: łaknienie pierwotne, zanieczyszczenia i pęta, wtedy dochodzi do Uwolnienia, czyli do odrzucenia wszelkich możliwych opisów i manifestacji istoty.

Paticca dlaczego przytoczyłeś opis "świadomości łączącej {paṭisandhi-viññāṇa}"?
Opis, bardzo widocznie, nie pasuje do świadomości uniwersalnej {viññanam anidassanam} i sensorycznej {viññana}.

Wszystko co można opisać, w jasny sposób, jest proste do zrozumienia i zastosowania (jeżeli jest zgodne z rzeczywistością, a opis jest pełny, bez ukrytych pułapek). Potrzebna jest tylko odpowiednia koncentracja.