Naszym nawykiem są bezustanne próby bycia czymś lub kimś, więc stawiamy sobie określone cele, tworzymy ideał, którym chcielibyśmy się stać. Może myślimy, że społeczeństwo, w którym żyjemy, powinno być inne. Ludzie powinni być mili, hojni, bezinteresowni, rozumiejący i kochający, powinno panować braterstwo, rządy powinny być sprawowane przez mądrych przywódców i pokój powinien panować na świecie. Ale świat w obecnej chwili jest taki, jaki jest, a rzeczy mają się tak, jak się mają. Jeżeli tego nie rozumiemy, zaczynamy walczyć. Więc kieruj swój słuch do własnego środka, przysłuchuj się temu bezustannemu krzykowi: „Jestem taki, nie jestem taki” i badaj to „ja jestem, ja nie jestem” ze świadomością i uwagą.

Więc, nie wchodzi się w życie, starając się wygrać, jak w jakiejś grze, albo pokonać innych ludzi. Ponieważ to tylko może nam dać wiele lęku, niepokoju i zmartwień. Zamiast tego, żyjemy, żeby po prostu dobrze się bawić, odkrywać, być ciekawym świata. Ponieważ kiedy czujesz niepokój, nie możesz być w ogóle odważnym. Jesteś wtedy spięty i robisz zbyt wiele życiowych pomyłek. Tak więc, bądź "radufny”. I bądź śmiały, odważny w życiu. Nieważne co się dzieje w życiu i tak to znajdziesz. Właściwie to nigdy nie zawiedziesz. Jednym z problemów niepokoju, jest strach przed porażką. Nie ma w życiu czegoś takiego jak porażka. Jeżeli popełniasz błąd, powiedz o tym wszystkim. A wtedy sprawisz, że inni będą szczęśliwi. To prawda.

Religioznawcy często powtarzają powszechną prawdę, iż przyswojenie nowej religii i przyjęcie jej jako własnej, zajmuje danej kulturze około dwóch wieków. Buddyzm zdecydowanie nie jest nową religią na świecie. Niemniej jednak może się przemienić w coś nowego, w miarę przystosowywania się do kultury euro-amerykańskiej. Tak ulepszony buddyzm może zaniedbywać istotne elementy oryginalnych nauk, na rzecz wartości i praktyk, które dodadzą nam, praktykującym komfortu. Jako przedstawiciele Ameryki Północnej i Europy, wydajemy się być szczególnie przyciągani przez atrakcyjny i psychologicznie zrozumiały projekt duchowego oświecenia, ale na własne ryzyko zaniedbujemy inne, fundamentalne wartości i praktyki buddyjskie.

Jest powszechnie wiadomym, iż dana leży u podstaw praktyk buddyjskich. To dzięki dana Dhamma nadal funkcjonuje. Gdyby nie indyjska tradycja pomagania żebrzącym, Buddha nie miałby okazji zbadać oraz odnaleźć ścieżki ku Przebudzeniu. Sangha, wspólnota zakonna, nie miałaby czasu i okazji, aby podążać Jego drogą. Dana jest pierwszą z nauk w stopniowanym nauczaniu. Jest listą uporządkowanych tematów, dzięki którym Buddha prowadził słuchaczy krok po kroku w taki sposób, by docenili Cztery Szlachetne Prawdy, a często także by po raz pierwszy posmakowali Przebudzenia.

W tej mowie Buddha zapytany jest przez bramina Jāṇussoṇiego o to czy przebywanie w takich miejscach jak dżungla nie jest dla niego i dla jego uczniów straszne. W krajach azjatyckich, zwłaszcza w kulturze indyjskiej i Azji Południowo-wschodniej istnieje przekonanie, że miejsca odludne pełne są demonów, duchów i innych nadnaturalnych istot. Dla zwykłego człowieka byłoby to na tyle niebezpieczne, że mógłby on nawet oszaleć, owładnięty przez strach i obecność tych istot. Stąd taka admiracja dla bhikkhów, którzy z własnej woli idą w ostępy leśne, do których niewielu chce podążać. Buddha nie dość, że nie bał się takich miejsc, to jak wynika z sutty, starał się wręcz znaleźć te straszne miejsca.

Jeśli dojrzeje w nas mądrość i zaczniemy rozumować zgodnie z Prawdą, przestaniemy być miotani. Zazwyczaj kiedy jesteśmy w dobrym nastroju, zachowujemy się w określony sposób; a jeśli mamy zły nastrój, zachowujemy się w inny. Lubimy coś i jesteśmy pobudzeni; nie lubimy czegoś i jesteśmy zniechęceni. W ten sposób ciągle mamy konflikt z wrogami. Kiedy te rzeczy nie są już nam przeciwne, zaczynają być ustabilizowane i wyrównują się. Nie ma już wzlotów i upadków, gór i dołów. Rozumiemy te rzeczy świata i wiemy, że tak po prostu jest. To po prostu „dhamma życia.”

Omówię teraz zwięźle trzydzieści siedem bodhipakkhiya dhamm; praktyki te, w które powinno się wkładać wysiłek, powinny z determinacją wykonywać osoby, które pragną praktykować samathę (uspokojenie) i vipassanę (wgląd), i w ten sposób wykorzystać tę bardzo rzadką sposobność, jaką jest odrodzenie się jako człowiek w obecnej Sasanie Buddy.

Są to podstawowe zasady interpretowania nauk Buddhy, jednak jeśli zobaczymy, w jaki sposób większość autorów traktuje doktrynę anatta, zobaczymy, że te zasady są ignorowane. Niektórzy próbują ograniczyć interpretację braku „ja”, mówiąc, że Buddha zanegował istnienie wiecznego lub oddzielnego „ja”, jednak jest to udzielenie analitycznej odpowiedzi na pytanie, które powinno być odłożone na bok. Inni próbują wyciągnąć konkluzję z kilku wypowiedzi rzuconych w rozmowie, które zdają się implikować, że nie ma „ja”; jednak bezpieczniej wydaje się przypuszczać, że narzucanie tych stwierdzeń, gdy odpowiada się na pytanie, jakie powinno być odłożone na bok, jest wyciąganiem wniosków, których nie powinno się wyciągać.

Pewien pies wyszedł na spacer w afrykańskim lesie. Zaszedł trochę za daleko i zobaczył go lew. Powiedział: „Z tego psa będzie dobry obiad”, i pies to usłyszał. Ale jak pies może uciec lwu? Ten pies pewnie słuchał transmisji z tych spotkań, bo był bardzo mądry – na pewno był buddystą. Udało mu się znaleźć parę kości, więc usiadł przed nimi, plecami do lwa. Zupełnie nie okazywał lęku. Kiedy lew szykował się do skoku, pies oblizał się i powiedział: „Mmm, pycha. Te lwy są bardzo smaczne. Ciekawe, kiedy trafi mi się następny.” Lew to usłyszał. „O rety, to musi być bardzo groźny pies. Zjadł innego lwa!” – pomyślał lew, po czym odwrócił się i uciekł.

Obserwacja psychologiczna Ligottiego jest trafna, jesteśmy świadomymi, czującymi istotami, i czy sobie z tego zdajemy sprawę czy nie - a bardzo często tak bywa, że nasza fundamentalna motywacja kierująca wszystkimi naszymi działaniami ginie w mrokach niewiedzy – działamy w oparciu o zasadę bólu i przyjemności. Wiedza o tym nie jest bynajmniej odkryciem współczesnej psychologii, już choćby Epiktet rozpoznał, że cechuje nas naturalna niechęć do popadnięcia w sprzeczność, jeżeli coś robimy to tylko dlatego, że albo tym działaniem chcemy uzyskać przyjemność, albo też uniknąć cierpienia. Nie jest możliwe by świadoma istota podjęła się działania o którym wie, że przyniesie jej cierpienie, gdy ma możliwość jego uniknięcia. Jeżeli podejmuję się działania o którym wiem, że przyniesie mi cierpienie, to tylko dlatego, że nie widzę alternatywy, i wszystkie inne wybory wiążą się z jeszcze większym cierpieniem.

Wielu Amerykanów, po raz pierwszy spotykających się z buddyzmem zaskoczonych jest tym, w jak niezwykły sposób buddyzm - wraz z jego głównymi koncepcjami: wzajemnym połączeniem, pełnią, przekraczaniem ego - zdaje się być dla nich znajomy. To, czego jednak mogą nie brać pod uwagę, to fakt, że koncepcje te zdają się brzmieć znajomo ponieważ one są znajome. A znajome są, ponieważ wywodzą się nie z nauk Buddy, lecz wyłaniają się z dharmicznych wrót zachodniej psychologii, przez które słowa Buddy zostały przefiltrowane. Koncepcje te są bardziej zakorzenione w kulturze Zachodu – w szczególności myśli niemieckich romantyków - niż w pierwotnych źródłach dharmy.

Na czym polega wyjątkowość buddyjskiego nauczania? Czym szczególnym wyróżniał się Buddha na tle swojej epoki? Co sprawiło, że jego przekaz przetrwał 2,5 tys. lat? Pierwsza część opowieści o życiu i nauczaniu Siddhatthy Gotamy autorstwa George'a N. Marshalla.

Druga część opowieści o życiu i nauczaniu Buddhy ukazuje sytuację społeczną, polityczną i religijną w starożytnych Indiach w chwili narodzin księcia Gotamy.

Kolejny fragment biografii Buddhy przedstawia reakcję współczesnych na narodziny Gotamy, dzieciństwo księcia, jego dorastanie w pałacu i pierwsze lata po założeniu własnej rodziny.

W czasie swoich podróży Siddhattha Gotama po raz pierwszy dostrzega istnienie cierpienia, chorób, starości i śmierci jako nieodzownych elementów ludzkiego losu.

Siddhattha Gotama podejmuje trudną decyzję o zrzeczeniu się praw do spuścizny po ojcu. Młody książę postanawia porzucić dotychczasowe życie, by wstąpić na drogę ku wyzwoleniu.

Młody Gotama przyłącza się do grup wędrujących poszukiwaczy prawdy, by zgłębiać ówczesne systemy filozoficzne. Stopniowo narasta jego sceptycyzm wobec poznanych prawd i zasad. Postanawia samodzielnie szukać odpowiedzi na nurtujące go pytania.

Gotama przezwycięża ziemskie pokusy i oddaje się wielogodzinnej medytacji. Siedząc pod drzewem figowca, osiąga jasny wgląd w wewnętrzny umysł. Odkrywa, że cierpienie i ignorancja pochodząca z fałszywej percepcji są źródłem bólu i nietrwałości życia.

Oświecony Gotama poznaje siebie jako Buddhę. Pragnie podzielić się tym poznaniem z innymi. Za najważniejsze moralne przesłanie swojej nauki uważa prawo karmana - niewłaściwe uczynki prowadzą do złych skutków, a właściwe do dobrych rezultatów. Rozpoczyna się okres głoszenia wśród miejscowej społeczności poglądu o prawdziwej wartości życia, według którego szczęście można odnaleźć wyłącznie w sobie samym, poza uwarunkowanym zmianami światem zewnętrznym.

Buddha zdobywa pierwszych wyznawców, którzy stają się jego uczniami. W Parku Jeleni w pobliżu Waranasi wygłasza dla nich kazania, wspólnie spędzają czas na dyskusjach i medytacjach. Wkrótce do Sanghi przyłączają się kolejni zwolennicy, gotowi zaufać nowej doktrynie o Oświeceniu.

Przebudzony wraz z grupą najbliższych uczniów trafia do klasztoru Kassapy. Budda udowadnia mnichom, że głoszona przez niego nauka zapewnia lepsze rezultaty niż jakakolwiek inna. Początkowo nieufni asceci ostatecznie przyznają rację nauczycielowi Czterech Szlachetnych Prawd i Ośmiorakiej Ścieżki. Sangha powiększa się o kolejnych mnichów pod przewodnictwem Kassapy, który odtąd staje się jednym z głównych wyznawców buddyjskiego bractwa. Mnisi wraz Przebudzonym udają się do króla Bimbisary. Władca przyjmuje nową wiarę, przekazując Sandze bambusowy zagajnik w mieście Radżagriha na miejsce spotkań.

Buddha opuszcza bambusowy zagajnik, zostawiając królowi Bimbisarze i jego poddanym przesłanie o najwyższym darze, jaki posiadamy – naszym umyśle. Wraz ze swoimi wyznawcami udaje się w daleką drogę do rodzinnego Kapilavastu. Tutaj kontynuuje nauczanie, stosując technikę zamiany prywatnej wrogości w publiczną dyskusję oraz rozwiązywania kwestii publicznych w rozmowach osobistych. W ten sposób zapobiega konfliktom, usuwając początkową niechęć miejscowej ludności wywodzącej się z różnych kast. W stolicy rodu Śakjów dochodzi też do spotkania Buddhy z opuszczoną przed laty żoną i kilkuletnim synem Rahulą.

W szeregi Sanghi wstępuje kilkuletni syn Buddhy, Rahula. Wkrótce w jego ślady idą dwaj kuzyni: Ananda i Devadatta. Uprzejmy i prostolinijny Ananda staje się ulubionym uczniem Buddhy. Natomiast próżny i zawistny Devadatta wymaga specjalnej uwagi i cierpliwości ze strony mistrza. Po śmierci króla Śuddhodany, władza w królestwie przechodzi w ręce jego żony, Mahāprajāpatī. Wdowa skupia wokół siebie grupę zainspirowanych nowymi naukami kobiet, które golą głowy i w zgrzebnych szatach rozpoczynają bezdomne życie, licząc na formalne przyjęcie do Sanghi. Początkowo przeciwny temu pomysłowi Buddha, po wielu namowach oraz dzięki poparciu Anandy zgadza się na równy mężczyznom udział kobiet w życiu zakonnym.

W parku Jetavana w Sāvatthī, ofiarowanym wyznawcom Buddhy przez bogatego kupca Anathapindikę, powstaje pierwszy klasztor, wokół którego gromadzą się nowi słuchacze. Buddha nie ustaje w nauczaniu Czterech Szlachetnych Prawd, tłumacząc członkom wspólnoty, dlaczego bez unicestwienia źródeł cierpienia, wyzbycia się chęci posiadania nie można osiągnąć Przebudzenia. Za kluczowe uważa pozbycie się zła i urazy, bo tylko ten, kto nie ma w sobie zła, nie może być przez zło zraniony. Podkreśla, że nie ma większego ognia niż pożądanie, nie ma większego zła niż nienawiść, nie ma większego bólu niż brak harmonii. Tylko dzięki spokojowi ducha, tak różnemu od pożądania i przyjemności zmysłowej odczuwa się radość Dhammy.

W miarę rozszerzania się nauk Buddhy przybywa wiernych wyznawców, ale też pojawiają się kolejni wrogowie, którzy zawiązują spiski przeciwko Przebudzonemu. Przebiegły Devadatta snuje plany zamachu na życie Mistrza, by przejąć przywództwo w Sandze. Będąc pod wpływem nauk dżinistów, sekty założonej przez mędrca Mahāvīrę, Devadatta forsuje zasady surowej ascezy, która zwiększyłaby dyscyplinę wśród bhikkhu. Buddha traktuje niepokornego siostrzeńca z łagodnością, okazując mu współczucie. Rewolta Devadatty nie znajduje wielu zwolenników.

W imię zasady równości Buddha neguje zastany porządek społeczny oparty na systemie kastowym. Uniwersalizm Przebudzonego obejmuje nie tylko na buntowników i nędzarzy, ale też bogaczy i potężnych, którzy pod wpływem jego nauk wstępują na Ośmioraką Ścieżkę. Viśākhā, jedna z najwierniejszych wyznawczyń Buddhy, inicjuje budowę klasztoru dla kobiet w parku Jetavana w pobliżu Sāvatthī. Z woli Przebudzonego reguluje reguły współpracy pomiędzy bhikkhu a bhikkhuni. Te zasady stają się podstawą klasztornej dyscypliny w Sasanie - Sandze dla kobiet.

Buddha naucza dziesięciu zagadnień poświęconych nietrwałości: nieistnienie "ja" (doktryna anatty), zmienność świata fizycznego i ludzkiej świadomości, rozważania nad porzuceniem i oderwaniem się, nad wygaśnięciem i odrazą dla zewnętrznego świata, nad nietrwałością wszystkich elementów składowych. Zamiast przywiązywania do tego, co nietrwałe Przebudzony proponuje skupienie uwagi na wdechu i wydechu.

Przebudzony porównuje podążanie Szlachetną Ośmioraką Ścieżką do stawiania kroków na nierównej, choć wygładzonej ścieżce - droga stanie się prosta dla szlachetnych, którzy wędrują po niej równym krokiem. Sariputta próbuje nakłonić Mistrza do napisania podręcznika z wykładnią nauk Dhammy. Tathāgata nie chce ustanawiać fundamentalnych zasad dla Sanghi, bo pragnie wolności poznania dla swoich uczniów.

Buddha przewiduje, że dopóki będą przestrzegane zasady dyscypliny ustalone dla mnichów, tak długo Sangha przetrwa. Zaleca skromność i wykonywanie codziennych obowiązków zamiast głoszenia próżnych sądów, wierząc w to, że owoce pracy bhikkhu będą świadczyły same za siebie. Naucza, jak radzić sobie ze zmiennością form, odnosząc to do namiętności, chorób i procesu starzenia się ciała.

Rozwinięcie nauki Buddhy o dualizmie poznawczym wynikającym ze świadomego i różnicującego myślenia, które nieuchronnie prowadzi do fałszywego podziału na podmiot i przedmiot, wrażenie i rzeczywistość, umysł i materię, postrzegającego i postrzegany obiekt. Ponieważ umysł nieustannie różnicuje poznane wrażenia zmysłowe, nie daje to możliwości dostrzeżenia prawdziwej natury obiektów. Istoty posługujące się zmysłami nie uzyskują Oświecenia, gdyż fałszywe koncepcje odnoszące się do rzeczy i zjawisk zniekształcają poznanie.

Buddha dobiega swoich 80. urodzin. Od 45 lat kieruje swoje nauczanie do ludzi wszystkich kast, wskazując drogę ku wyzwoleniu. Skupieni wokół Tathagaty uczniowie oczekują pozostawienia instrukcji członkom Sanghi. Świadom zbliżającego się końca Buddha wygłasza w Vesāli swoje ostatnie kazanie.

Siddhattha Gotama umiera w 483 p.n.e, nad ranem, wiosennej nocy, podczas pełni Księżyca, w miesiącu wesak. Ciało Tathagaty zostaje spalone, a szczątki Mistrza rozdzielone na osiem relikwii. Brak silnego przywódcy początkowo zagraża przyszłości buddyjskiej wspólnoty. Kassapa usiłuje ratować wspólnotę, remontując klasztory i ocalając od zapomnienia słowa kazań Przebudzonego oraz zasady dyscypliny. Początkowo śpiewnie recytowane sutty z czasem zostają spisane jako zatwierdzony przez zgromadzenie kanon.

Reportaż o wizycie Ajahn Chah'a w Angli pod koniec lat 70-tych gdy Ajahn Sumedho i jego uczniowie stworzyli pierwszy klasztor leśnej tradycji w Chithurst.

Buddyzm jest prawdopodobnie najmniej poznaną spośród wszystkich głównych religii świata. W gruncie rzeczy to z naszej zachodniej perspektywy możemy zadać sobie pytanie o podstawy nazywania buddyzmu religią. Zostaliśmy przyzwyczajeni do myślenia o teologii w kategoriach Boga, objawienia, posłuszeństwa, kary i wybawienia. Motywy stworzenia, oddawanie czci, sądu i nieśmiertelności mają elementarne znaczenie dla chrześcijaństwa, przez co są niemal nierozerwalnie wiąże się z naszą koncepcją religii. Buddyzm na Zachodzie postrzega się poprzez pryzmat zachodniej kultury, ludzie nieświadomie projektują na naukę Buddhy swoje własne pojęcia, wartości i oczekiwania. Jak choćby ceremonie i pokłony, które są błędnie uznawane za przykłady kultu religijnego, a nawet bałwochwalstwa.

Żyjemy w sensualnym świecie i czasami niektóre religie mają nader dziwaczne podejście do otaczającej nas zmysłowości. Możemy to zaobserwować w niektórych środowiskach, gdzie kobiety zmuszane są do zakrywania twarzy burkami, lub - jak dajmy na to w przypadku wspólnoty amiszów – do noszenia obszernych, zakrywających cielesność ciuchów. Spójrzcie teraz na mnichów i mniszki siedzących przed wami – oto nasza wersja burki. O co chodzi? Jaki jest buddyjski stosunek do zmysłowości?

Buddha, poprzez swoje nauki, doprowadził związek podmiot-przedmiot do ostatecznego punktu. Nauczał, że wszystkie spostrzeżenia, wszystkie uwarunkowania, które przebiegają przez nasze umysły, wszystkie emocje, wszystkie uczucia, wszystkie obiekty świata materialnego, które możemy widzieć i słyszeć, są nietrwałe. Powiedział „To co powstaje, ustaje”. Jest to, Buddha wciąż na nowo wskazywał na to w swoich naukach, bardzo ważnym wglądem, który uwalnia nas od wszelkiego rodzaju złudzeń. To co powstaje, ustaje.

Jednym z powodów, dla których ludzie czczą naukę są jej wszystkie dokonania w dziedzinie technologii. Jednym z powodów dla których buddyzm rozprzestrzenia się obecnie są wszystkie jego osiągnięcia w dziedzinie „technologii umysłu”. To rozwiązuje problemy. Tłumaczy mentalne trudności. Buddyzm zwycięża w rozwiązywaniu tych wewnętrznych problemów ponieważ zawiera wszystkie te strategie, te starożytne „gadżety”, które faktycznie działają. Jeśli wypróbujesz któryś z tych gadżetów, sam odkryjesz jak one produkują dobro, rozwiązują wewnętrzne cierpienie i ból. Oto dlaczego buddyzm się rozrasta. Myślę, że buddyzm zajmie miejsce nauki !

Kiedy pytano Buddę, co robi, odpowiadał, że naucza o „cierpieniu i końcu cierpienia”. Kiedy pytano go o metafizykę (początek i koniec Wszechświata, podobieństwa i różnice pomiędzy ciałem i umysłem, istnienie lub nieistnienie po śmierci), milczał. Powiedział, że Dharma jest przesiąknięta jednym smakiem – wolnością. Nie powiedział nic na temat wyjątkowości czy boskości, ani nie odwołał się do pojęcia, które można by przetłumaczyć jako „Bóg”. 

Dla wszystkich z was, którzy mają wiedzę odnośnie chrześcijaństwa, co odnosi się do większości ludzi z Zachodu - chodziliśmy do szkoły, uczono nas biblii – biblia nigdy nie wspomina gdzie był Jezus gdy uciekł. Jest natomiast dość jasne, że uciekł do Aleksandrii. Kair był niewielką wioską, wszystko co ważne było w Aleksandrii. Zatem możliwe, że tam wyruszył, wraz ze swoimi rodzicami, którzy musieli przecież pracować. Jak dorastał w tym mieście, a miał wg podań dorastać w Egipcie i był zainteresowany wszystkim co duchowe, na pewno dotarł także do tego słynnego klasztoru Therapeutów w Aleksandrii. Buddyzm mógł więc wpłynąć na niego w pewnym stopniu.

Jakiekolwiek cechy postmodernizmu można by dostrzec w buddyzmie, naiwnością byłoby opisywać myśl buddyjską jako 'postmodernistyczną' – z prostego powodu: ponieważ buddyzm nie przeszedł fazy modernizmu, żeby być 'post' czegoś. Buddyjskie kultury ewoluowały zgodnie z wielkimi narracjami swojego własnego Oświecenia. W konsekwencji, można dostrzec dwa wpływowe, lecz przeciwstawne sobie trendy, poprzez które buddyzm spotyka się ze współczesną zachodnią kulturą.

Świat znajduje się u progu nowej ery, lecz nie wiadomo, czy wkraczamy w czasy dla nas najlepsze, czy w najgorsze. W miarę jak planeta wypełnia się ludźmi i zasoby naturalne, dzięki którym żyjemy, wyczerpują się, a dzikie gatunki zwierząt stoją w obliczu nieuchronnego wyginięcia, często wydaje się, że możemy być świadkami początku końca. Kiedy indziej pojawia się uczucie nadziei, że jako gatunek być może doświadczamy stopniowej ewolucji świadomości. W miarę jak zbiorowo stajemy się umysłowo bardziej otwarci, bardziej tolerancyjni, bardziej wyczuleni na różnorodność oraz bardziej zainteresowani prawami człowieka, okazjonalnie dostrzegamy, jak wszystko wyglądałoby inaczej, gdybyśmy tylko byli zdolni porzucić odziedziczone po naszych przodkach, prymitywne sposoby traktowania siebie nawzajem.

Dokument BBC, dłuższy i różniący się znacznie od wersji z TVP, z autorskim tłumaczeniem. Opowiada historię Indii w czasach starożytnych, koncentrując się na Buddzie i jego wpływie jaki miał na tę część świata. Pełen zapierających dech w piersiach krajobrazach jak też wnikliwych wnioskach - film stara się przybliżyć historię Indii z perspektywy duchowości, tradycji jak też polityki owych czasów.

Właśnie dlatego nazwałem ten wykład Buddyzmem Wielkiego Wybuchu, ponieważ znaczenie tych rzeczy eksploduje w naszej świadomości, a eksplozja jest prawdopodobnie właściwym wyrazem, ponieważ jest wielka, wielki jest wgląd, którego się doznaje. Ta eksplozja zarazem niszczy niektóre płytkie, niemądre rzeczy, które robimy w naszym życiu. Wydaje mi się, że to jest jeden z powodów, dla którego ludzie lubią interesować się nauką: ponieważ jest tak szeroka i tak wspaniała, że wszystkie drobne rzeczy, o które się martwimy w życiu, wiecie, jak umieranie, jak nowotwory, wojny… Dziękuję komuś za zaśmianie się. W obliczu bezmiaru czasu i przestrzeni wszystkie rzeczy typu globalny kryzys finansowy, zadłużenie euro, stają się po prostu zupełnie niewarte rozmowy.

W Indiach buddyzm uważany był za doktrynę heretycką, ponieważ nie uznawał objawienia świętych Wed, przeciwstawiał się rytualizmowi ofiarnemu i tym samym klasie kapłanów - braminom - podważając w ten sposób sens ich egzystencji. Głosił równość wszystkich ludzi i dostępność zbawienia dla każdego (także dla kobiet), kto podejmie trud kroczenia drogą wskazaną przez Buddę.

W obecnych czasach ludzie posiadają masę informacji, wielu ludzi mówi wam, co należy robić i jak przeżywać swoje życie, a czasem i my to robimy tutaj w piątkowe wieczory. Dam wam zatem kilka porad na temat sposobu radzenia sobie z problemami życia codziennego, mimo iż czasem przydarzają się bez końca – rozwiązujemy jeden problem i już pojawia się następny. Bardzo często staracie się zrozumieć szerszą perspektywę, odpowiedzieć sobie na pytania o „sens życia” i „kim jesteście”, a jednym z głównych środków [ku temu służących] była zawsze medytacja.

Jako buddyści, potrzebujemy otworzyć nasze serca. Oprócz powstrzymywania się od niszczących działań i mowy, próbujemy być bardzo hojni. Zaleta hojności (dāna) jest w buddyzmie bardzo wychwalana. We wszystkich buddyjskich krajach odnajdujemy wielką hojność. Na przykład w Tajlandii i na Sri Lance dzieci są zachęcane do tego, by ofiarowywać dāna niemal od urodzenia. Można zobaczyć matki zabierające swoje malutkie dzieci w miejsca, gdzie mnisi przechodzą żebrząc o jedzenie, i pomagające dzieciom ofiarować smakowite kąski. To zaczyna się w bardzo młodym wieku, zatem dzielenie się tym, co mają staje się częścią ich natury.

Jeżeli człowiek dostrzega niepewność i ból w świecie, i nie zapomina tego co zaobserwował, nie może uniknąć pytania o świat i o swój stosunek do świata. Budda wskazuje mu gdzie szukać i co robić by się odnaleźć. Dawanie jest przyjemne samo w sobie i zachęca do wyrzeczenia. Etyka zapewnia bezpieczeństwo braku wyrzutów sumienia. Szczęście niebiańskie lub te czysto światowe osiągane jest przez dobre czyny płynące z nie-chciwości, nie-nienawiści i rozwagi.

Osiągnięcie Nieśmiertelnego jest buddyjskim Oświeceniem. Dochodzi się do tego poprzez zrozumienie, kultywowanie rzeczy właściwych, porzucenie niewłaściwych i coraz większą jasność w umyśle, co do tego jak się rzeczy mają. W osiągnięciu tego przeszkadza jednak nieustanne zaabsorbowanie tym, co zmienne. Ciągłe podążanie za myślami, emocjami, naszą osobistą historią i przyszłymi możliwościami. Nasza uwaga skierowana jest niejako na zewnątrz - na zewnątrz ku myślom, na zewnątrz od naszego centrum.

Dokument pokazujący ceremonię odlewania posągu Buddhy, w której wzięło wielu znanych mnichów (m.in. Ajahn Sumedho). Można zobaczyć społeczność świeckich wyznawców (głównie Tajów), którzy, pełni wiary w zasługi, oddają swe drogocenne kruszce, by uformować kolejną figurkę Błogosławionego. Abhayagiri to klasztor Theravādy w tradycji Ajahn Chaha, znajduje się w USA, wydarzenia z filmu odbyły się w 2003 roku.

Dobrym przykładem jest chęć założenia własnej firmy. Jeśli na początku, aby móc rozpocząć działalność, musiałbyś w banku zaciągnąć pożyczkę, natychmiast poczułbyś stres. Cierpiałbyś, ponieważ do rozruchu konieczna jest duża kwota, której nie masz. Szukanie pieniędzy jest i trudne, i męczące, i tak długo, jak długo nie udałoby ci się zebrać potrzebnej sumy – cierpiałbyś. Oczywiście, że w dniu, w którym w końcu otrzymałbyś pożyczkę, czułbyś się wniebowzięty, ale to uniesienie nie trwałoby dłużej niż kilka godzin, ponieważ wraz z pożyczką otrzymałbyś nałożone na nią odsetki, które trzeba regularnie spłacać i które będą uszczuplać twoje dochody. Nie musisz ruszać nawet małym palcem, by twoje pieniądze odpływały do banku w postaci rat i odsetek.

Cnota cierpliwości jest według wszelkiego prawdopodobieństwa najbardziej znaczącą ze wszystkich cnót, o jakich powinniśmy w tych czasach pomyśleć, albowiem, jeśli nie jesteście cierpliwi, wówczas nie jest możliwe osiągnięcie jakiegokolwiek rozwoju duchowego. Mogę nawet myśleć w ten sposób: „Podejmę praktykę zen, która jest natychmiastowa; nie będę sobie zawracał głowy Therawadą, gdyż zajmuje ona zdecydowanie za dużo czasu. Pragnę uzyskać natychmiastowe oświecenie; szybko, tak abym nie musiał w kółko czekać, wykonując nużące czynności i zajmując się rzeczami, które zabierają czas i na które nie mam w ogóle ochoty. Może wystarczy skorzystać z kursu, albo zażyć tabletkę lub mieć jakieś urządzenie i stać się szybko oświeconym!”.

Nasze umysły skaczą zatem od lgnięcia do lgnięcia, jak ptak zamknięty w klatce. Kiedy uświadamiamy sobie, że jesteśmy zniewoleni, naturalnie zaczynamy poszukiwać ucieczki, jednak wszystko dookoła okazuje się być jedynie częścią klatki. Możemy zacząć zastanawiać się, czy w ogóle jest jakiekolwiek wyjście, czy może idea całkowitego wyzwolenia jest jedynie archetypowym ideałem, nie znajdującym odzwierciedlenia w ludzkiej rzeczywistości. Buddha jednak był wielkim strategiem: uświadomił sobie, że jedna ze ścian klatki, to drzwi i jeśli w odpowiedni sposób przekręci się klamkę, otworzą się na oścież.

Usuwając wszelkie odniesienia do „wymiaru transcendencji”, futurolog mógł sportretować ludzkość oddaną idei głoszącej, że najwyższe dobro można zrealizować, osiągając całkowitą kontrolę nad światem zewnętrznym, a nie nad sobą. Biorąc pod uwagę, że życie wiąże się z cierpieniem, a cierpienie to narasta w wyniku zderzenia naszych pragnień z naturą świata, możemy radzić sobie z cierpieniem albo poprzez zmianę świata w taki sposób, by był zgodny z naszymi pragnieniami, albo poprzez zmianę samych siebie tak, aby to nasze pragnienia były w harmonii ze światem. Obraz odmalowany przez futurologa przedstawiał świat, w którym dominuje pierwsze podejście. Jednak Buddha i wszyscy wielcy nauczyciele duchowi w historii jednogłośnie zalecali obranie drugiej drogi. Ich zdaniem nasze zadanie nie tyle polega na manipulowaniu zewnętrznymi uwarunkowaniami powodującymi nasze niezadowolenie, co na przezwyciężeniu subiektywnych korzeni niezadowolenia, na pokonaniu własnego egoizmu, pożądań i ignorancji.

Okres przesilenia zimowego, nowego roku jest miejscem granicznym zwiastującym odejście starego i nadejście nowego. Jest to też czas przemyśleń. Ludzie od zarania dziejów interesowali się skąd to się wszystko wzięło? Jak świat jest zbudowany? Jakie są początki wszechświata? Na przestrzeni wieków ludzie dawali różne odpowiedzi na powyższe pytania, stąd też mamy mity o stworzeniu.

W czasach Buddhy termin nibbāna posiadał własną czasownikową formę: nibbuti. Oznaczało to „wygasać”, niczym płomień. Ze względu na to, iż uważano, że płonący ogień znajduje się w pułapce – trzymany i więziony przez zasilające go paliwo – jego wygaśnięcie było widziane jako uwolnienie. Wygaśnięcie oznaczało stan nieuwiązania. 

Wolność myślenia, którą nakazywał Buddha, jest niespotykana w całej historii religii. Ta wolność jest konieczna ponieważ, według Buddhy, wyzwolenie człowieka uzależnione jest od jego osobistego uświadomienia sobie prawdy. Nie od łaski boskiej lub mocy nadprzyrodzonej w formie nagrody za jego posłuszne i dobre zachowanie.

W utworach oświeconych mniszek żyjących w czasach Buddhy współcześni wyznawcy podążający Szlachetną Ośmioraką Ścieżką odnajdą wskazówki, pomoc oraz zachętę. Wersy te mogą pomóc nam w rozwoju moralności, koncentracji i mądrości, czyli trzech części z jakich składa się Ścieżka (sīla, samādhi, paññā). Z ich pomocą będziemy mogli wydajniej pracować nad eliminacją umysłowych skaz oraz odnaleźć trwały spokój i szczęście.

Buddyzm nie jest religią żebraków. Buddha ustanowił pewne reguły, tak aby mnisi mogli w pełni korzystać z dobrodziejstw jakie niesie ze sobą wyrzeczenie się świata. Chodzi tu głównie o wyzbycie się ignorancji, nienawiści i właśnie – pożądania – na przykład do gromadzenia dóbr materialnych. Dlatego też ideałem jest pabbajjā – ten kto wyzbył się majątku, opuścił dom i rodzinę by móc żyć jako mnich buddyjski.

Wysiłek, który nie ma w sobie ani odrobiny niechęci, nazywany jest sammapadhana. Nazywa się go również atapa-viriya. Jest to wysiłek, który może wzbudzić w praktykującym gotowość podjęcia wielkiego mozołu, zarówno fizycznego, jak umysłowego. Jest to wysiłek, który ma cztery cechy.

Definicja satipatthany brzmi: Bhusam itthatiti patthanam; sati eva pattanam satipatthanam. Oznacza to „silnie ugruntowaną uważność czy przytomność umysłu”. Istnieją cztery rodzaje satipatthany (zastosowań uważności).

Czasami, ze względu na brak umiejętności odpuszczania, nosimy ze sobą złe wspomnienia z przeszłości, złe uczucia z teraźniejszości lub obawy o przyszłość i nie jesteśmy w stanie pozwolić im odejść. Sprawia to nam tak wiele bólu i cierpienia! I nie tylko nam – nasz ból i cierpienie powoduje, że wszystkie osoby, które muszą mieć z nami kontakt też cierpią. Więc kierując się przynajmniej współczuciem wobec rodziny oraz ludzi w pracy, postarajcie się proszę, wytrenować swój umysł, tak by był w stanie odpuścić, by był spokojny i szczęśliwy.

Tak więc, Cztery Szlachetne Prawdy to: istnienie cierpienia, istnienie przyczyny lub pochodzenie cierpienia, istnienie końca cierpienia oraz istnienie metody prowadzącej do zakończenia odczuwania cierpienia, którą jest Ośmioraka Ścieżka. Każda z tych prawd posiada trzy aspekty, co łącznie daje dwanaście poziomów wglądu. W szkole Theravādy, arahant, czyli ten, który osiągnął doskonałość, to człowiek, który zrozumiał całkowicie Cztery Szlachetne Prawdy wraz z ich trzema aspektami i dwunastoma poziomami wglądu. Słowo „arahant” znaczy — istota ludzka, która zrozumiała prawdę; chodzi tu głównie o rozumienie Czterech Szlachetnych Prawd.

Pamiętajmy, że wszystko się zmienia. Pomyślmy o naszej kulturze – jeśli poczytalibyście współczesną opowieść o kimś kto wyjechał na wakacje, szedł plażą i użył Iphone'a żeby zatweetować swój status – natychmiast wiedzielibyście w którym mniej więcej roku ta opowieść się mogła zadziać. Jeśli ktoś powiedziałby, że działo się to w latach 50-tych XX wieku, powiedzielibyście – chwileczkę! Ktoś powiedziałby - “to prawdziwa historia, w tamtych latach już mieli Iphony, po prostu nie wiedziałeś że wtedy istniały.” Oczywiście będzie to niepoważne. To tak samo, gdy zna się historię, wtedy jest się pewnym: istnieje sekwencja rozwoju technologii, widać rozbudowę i urbanizację, postęp kultury, ewolucję zasad, rządów i królestw, ich ekspansję, rozszerzanie dróg handlowych, wiedzy odnośnie obszarów poza granicami, etc.

Kiedy mówisz o buddyzmie, nie możesz użyć wszystkich swoich koncepcji dotyczących innych religii, ponieważ nie mają one tu zastosowania. Buddyjskie podejście jest inne. Nie jesteśmy skłonni wierzyć w doktryny czy nauki albo rzeczy, które pochodzą od innych. Chcemy odnaleźć prawdę dla siebie samych.

Czy mogę być buddystą bez wiary w to, że przeżyję śmierć mózgu, żeby odrodzić się w macicy szakala lub jaju papugi? Czy mogę być buddystą i nie wierzyć w istnienie piekła, gdzie w ludzkim ciele z rybią głową mógłbym być przez tysiące lat przypiekany żywcem, aż odpokutuje swoje grzechy? Czy mogę być buddystą i wątpić w to, że włosy na ciele Buddy są koloru ciemnoniebieskiego i - rosnąc zgodnie z ruchem wskazówek zegara - układają się w okręgi? Czy mogę być buddystą i nie wierzyć, że mistrzowie medytacji mogą mnożyć swoje ciała, przechodzić przez ściany i góry, nurkować w ziemi, jak gdyby była ona wodą, przemierzać przestrzeń jak ptak, dotykać księżyca i słońca swoimi dłońmi?

Nauki o odrodzeniu, w połączeniu z prawem karmy zakładają, że żyjemy w moralnie uporządkowanym wszechświecie, w którym nasze uczynki przynoszą rezultaty odpowiednie do ich etycznych właściwości. Prawo, jakie łączy uczynki z ich owocami, nie może zostać zademonstrowane eksperymentalnie w taki sam sposób, jak prawa fizyki i biologii. Nie przeczy to jednak jego istnieniu. Oznacza tylko tyle, że prawo to działa, podobnie jak kwarki i kwazary, poza zakresem percepcji zmysłowej. Moralne prawo, nie będące zaledwie projekcją subiektywnych idei, włącza nasze wolicjonalne działania we wszechogarniający kosmiczny porządek, który działa obiektywnie, bo niezależnie od naszych pragnień, poglądów i wiary. Dlatego, gdy poddajemy się działaniu prawa etyki, nie czynimy tak tylko po to, by zasłużyć na pochwałę, bowiem postępując wedle norm etycznych po prostu jednoczymy się z Dhammą, uniwersalną zasadą sprawiedliwości stojącą u podstaw wszechświata.

Buddha, w trakcie swego życia, napotykał na wiele bezpodstawnych skarg ze strony braminów, którzy nie radzili sobie z jego nastawieniem. W tym czasie było wielu braminów wyświęconych przez Buddhę. Nie porzucili ustalonego poglądu, który zakazywał kobietom wyświęceń. Próbowali wszystkiego. Lecz Buddha był wśród nich przez cały czas, aby podać im rękę, aby je obronić, upewnił się, co do istnienia równowagi pomiędzy bhikkhu i bhikkhuṇī. W trakcie ceremonii, po jednej stronie Buddhy siedzieli bhikkhu, a za nimi upāsakowie. Po drugiej stronie, w tej samej linii co mnisi, siedziały bhikkhuṇī, a za nimi upāsiki.

Żyjemy w tak niebezpiecznym świecie, prawda? Szanse na to, że będzie dobrze, są niewielkie, dlatego spójrz na życie z właściwej perspektywy. Cierpienie to problem odpowiedniego stosunku do życia, dlatego niektórzy nie cierpią, mimo raka, rozwodu, bólu, rozczarowań, śmieją się podczas największych tragedii. Jak to robią? Przecież dopiero co stracili ukochaną osobę, a są spokojni! Dlaczego zapadają na tę straszną chorobę i cierpią, nie narzekając? Stracili pracę i się śmieją? Dlaczego? Na pewno znasz takich ludzi, oni rozumieją, że problemem jest punkt widzenia. To tylko śmiertelne życie, a nieszczęścia są jego nieodłączną częścią.

Buddha — "Przebudzony" — nazwał założoną przez siebie religię Dhamma-vinaya — "doktryna i dyscyplina". Aby zapewnić strukturę społeczną, wspomagającą praktykę Dhamma-vinaya (lub w skrócie Dhamma [sanskryt: Dharma]), oraz by zabezpieczyć te nauki dla potomności, Buddha założył zakon bhikkhu (mnichów) i bhikkhuni (mniszek) — Sanghę — która kontynuuje po dziś dzień przekazywanie nauk kolejnym pokoleniom zarówno zakonników jak i świeckich.

W praktyce Dhammy, również obserwujemy ten brak satysfakcji ze zmysłowych doświadczeń. Zauważ w swoim własnym życiu, że kiedy oczekujesz satysfakcji pochodzącej z obiektów zmysłów czy doświadczeń, możesz być tylko tymczasowo usatysfakcjonowany, może zaspokojony, chwilowo szczęśliwy - a to się zmienia. Jest tak ponieważ nie ma takiego miejsca w zmysłowej świadomości, które ma stałą właściwość czy istotę. Zatem doświadczenie zmysłowe jest zawsze zmienne, a wskutek ignorancji i braku zrozumienia mamy tendencję, by zbyt wiele od niego oczekiwać. Skłonni jesteśmy wymagać, mieć nadzieję i tworzyć wszelkiego rodzaju rzeczy, tylko po to, by czuć się straszliwie rozczarowani, zrozpaczeni, pełni żalu i przestraszeni. Właśnie te oczekiwania i nadzieje wiodą nas do rozpaczy, udręki, smutku i żalu, lamentu, starości, choroby i śmierci.

Ta jedna fraza - czystość serca – rozbudziło coś więcej niż tylko moją ciekawość. Rozbrzmiało głęboko w środku. Mimo, że byłem bardzo rozczarowany chrześcijaństwem, nadal ceniłem motto Kierkegaarda: "Czystość serca polega na pragnieniu jednej rzeczy". Nie zgadzałem się z Kierkegaardem, gdy chodziło o to, co tą „jedną rzeczą” miałoby być, ale jak najbardziej uznawałem, że czystość serca jest najważniejszym skarbem życia. A tu Ajahn Fuang proponował nauczyć mnie, jak to rozwijać. To jeden z powodów, dla których pozostałem z nim aż do jego śmierci.

Jakie jest właściwe nastawienie do medytacji?

1. Medytacja jest obserwowaniem i akceptowaniem wszystkiego, co się pojawia — przyjemnego lub nieprzyjemnego — w zrelaksowany sposób.

2. Medytacja jest obserwowaniem i cierpliwym wyczekiwaniem połączonym ze świadomością i zrozumieniem. Medytacja NIE polega na próbach doświadczenia czegoś, o czym czytałeś lub słyszałeś.

3. Po prostu zwracaj uwagę na chwilę obecną. Nie zatracaj się w myślach o przeszłości. Nie daj się ponieść rozmyślaniom o przyszłości.

Dlatego właśnie dawanie znajduje się na szczycie listy dziesięciu parami – duchowych cech. Jest to jedna z tych duchowych cech, na którą Buddha często zwracał uwagę oraz zachęcał nas do jej kultywowania. Dawanie nie ogranicza się jedynie do materialnych rzeczy. Dawanie jest również aktem dobroci, a także wyrzeczeniem się. Jest ono również drugim czynnikiem Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki.

Jedną z istotnych rzeczy dotyczących podejmowania decyzji, których nauczyłem się w życiu jest to, że nie są one aż tak ważne. Okazało się, że wiele z decyzji, którymi się zamartwiałem, które spędzały mi sen z powiek, kiedy byłem młodzieńcem, były całkowicie nieistotne dla mojej życiowej drogi. Mówię o wszystkich tych decyzjach, które podejmowałem jako młody człowiek: dotyczące wyboru uniwersytetu, kierunku studiów, decyzje o randce z tą czy z tamtą dziewczyną. Jakaż strata czasu! Przeważnie jest tak, że gdybyś wiedział, co ci się przydarzy w przyszłości, nie musiałbyś się martwić. Gdybym wiedział, że zostanę mnichem, naturalnie nie musiałbym zamartwiać się takimi banałami. Tak samo jest z wami.

Na początku, gdy po raz pierwszy zdasz sobie sprawę z możliwości kryjących się w akcie postrzegania, łatwo poczujesz się przytłoczony jego wszechobecnością. Przypuśćmy, że skupisz się na oddechu. Prędzej czy później nadejdzie moment, w którym zaczniesz zastanawiać się, czy skupiasz się na samym oddechu, czy być może na wyobrażeniu oddechu. Kiedy pojawi się ta wątpliwość, naturalną reakcją stanie się próba rozwiania owego wyobrażenia i dotarcia do kryjącego się za nim czystego odczucia. Jeśli jednak w trakcie tej próby będziesz naprawdę wyczulony, zauważysz, że zaczynasz zastępować jedną karykaturę oddechu – inną, bardziej subtelną. Nawet najczystsze odczucie oddychania kształtowane jest przez sposób, w jaki je sobie wyobrażasz. Jakkolwiek byś nie próbował doznać czystego, niezmodyfikowanego odczucia oddechu, zawsze odkryjesz, że jest ono kształtowane jedynie przez twoje wyobrażenie tego, czym oddech po prawdzie jest. Im bardziej gonisz za rzeczywistością oddechu, tym bardziej oddala się ona od ciebie, niczym fatamorgana.

W dzisiejszych czasach duży nacisk kładzie się na to, by nauki związane z duchowością były łatwe do sprawdzenia i odpowiadały bezpośrednio na potrzeby jednostki. Z tego powodu uznawana od wieków buddyjska doktryna ponownych odrodzeń w niektórych środowiskach powiązanych z Dhammą poddawana jest gruntownej weryfikacji. Bardzo niewielu spośród współczesnych buddyjskich myślicieli posunęłoby się do uznania tej teorii za „nienaukową”. Na sile natomiast przybiera twierdzenie mówiące, iż niezależnie od tego, czy uznamy ponowne odrodzenia za fakt, wiedza o tym nie posiada żadnego realnego wpływu na praktykę Dhammy, a tym samym nie powinna mieć zapewnionego miejsca w buddyjskim nauczaniu. Zakłada się, że to, co prawdziwe jest jedynie „tu i teraz”, i że Dhamma powinna wspierać nas w pokonywaniu indywidualnych trudności, pogłębiając samoświadomość i wewnętrzną szczerość. Całą resztę buddyjskich nauk moglibyśmy w takim ujęciu odrzucić jako pozostałość po starożytnej kulturze, swego rodzaju religijną dekorację, zupełnie nieprzystającą do naszych czasów.

Zamierzam przypomnieć ci kilka nauk Buddhy, by wzbudzić w tobie determinację do praktykowania zgodnie z zaleceniami Błogosławionego. Nauki te nazywane są Dhammą. Dhamma ozdabia umysł, jak również rozwija jego predyspozycje. Nauki, które chciałbym omówić, pochodzą z tekstu Ovada-Patimokkha (Napomnienia Patimokkhi). Jest to rozprawa o obowiązkach osób, które zostały wyświęcone zgodnie z zaleceniami Buddhy, ale ma również zastosowanie odnośnie osób świeckich, które praktykują. Zatem, także osoby, niepodlegające regule mnisiej, mogą stosować się do tych wskazówek i praktykować je, stając się dobrymi ludźmi. Dzięki temu, że pozostają na straży dorobku religijnego i rozwijają go, są [przysłowiowymi] oczami i uszami, nogami, stopami oraz rękami [doktryny].

Jednym z największych wyzwań dla buddyzmu Therawada w ostatnich latach było zetknięcie się klasycznej therawadzkiej vipassany z "niedualistycznymi" tradycjami kontemplacyjnymi, które najlepiej reprezentują Adwajta wedanta i buddyzm Mahajana. Reakcje na to spotkanie były różnorodne, od zdecydowanego przeciwstawiania się do prób syntezy i hybrydyzacji. Ten esej nie rości sobie, oczywiście, pretensji do pełnego naświetlenia tego bardzo złożonego, pełnego subtelności, a czasami i napięć dialogu, ale mam nadzieje, ze rzuci on nań chociaż kilka iskier światła z kanonicznej therawadzkiej perspektywy.

Tak samo jest w przypadku bycia singlem. Jeśli cieszy cię życie w pojedynkę, to znaczy, że jesteś wolny. A jeśli chciałbyś być w innym miejscu… Czy bycie singlem jest dla ciebie jak więzienie? Tak samo jeśli tkwisz w małżeństwie, którego nienawidzisz i marzysz o separacji, o życiu w pojedynkę, wtedy małżeństwo staje się twoim więzieniem. Niektórzy z was cierpią na nowotwory i inne dolegliwości. Czy jesteście zadowoleni z waszego położenia, czy chcielibyście być gdzie indziej? Ci z was, którzy starzeją się jak ja – czy wasz wiek jest dla was więzieniem, czy wolnością? Jeśli jesteście zadowoleni z bycia starymi, czujecie wielką wolność. Jeśli pragniecie być kimś innym lub w innym miejscu, stworzyliście właśnie dla siebie kolejne więzienie. Niechciane miejsce staje się więzieniem. Nawet teraz, kiedy tu siedzicie, a marzycie o przebywaniu w innym miejscu, to ta sala w ośrodku buddyjskim staje się dla was jak więzienie. Warunki zewnętrzne nie mają więc znaczenia, nie liczy się to, jak ciężko być singlem. Ważne jest to, czy chcecie w tym trwać, czy uciec gdzie indziej.

Film opowiada o wyjątkowym przedsięwzięciu jakim jest klasztor mniszek Dhammasara. Teren na którym istnieje klasztor jest nadzwyczajnym kawałkiem ziemi, obszarem bardzo unikatowej australijskiej fauny i flory. Jest to prawdziwie dzikie sanktuarium życia w sensie przyrodniczym, ale jest również sanktuarium dla kobiet poszukujących święceń, dla kobiet poszukujących życia duchowego. Jest to jedyny klasztor szkoleniowy, mniszki przechodzą tam trening w tradycji Theravādy. Ponieważ jest wyłącznie dla mniszek, de facto jest jedyny w swoim rodzaju.

Ludzie mogą patrzeć na Ciebie i czuć, że Twój sposób życia, Twoje zainteresowanie Dharmą, nie mają sensu. Inni mogą powiedzieć, że jeśli chcesz praktykować Dharmę, powinieneś przyjąć święcenia. Ale święcenia, czy ich brak nie są, tak naprawdę, najważniejsze. Ważne jest, w jaki sposób praktykujesz. Mawia się, że człowiek powinien być swoim własnym świadkiem. Nie bierz innych na swoich świadków. To oznacza uczenie się zaufania do samego siebie. Wtedy nie ma żadnej straty. Ludzie mogą myśleć, że jesteś wariatem, ale bez znaczenia. Oni nie wiedzą nic na temat Dharmy.

Podobnie jak w przypadku innych kwestii etycznych, czy społecznych, w szczególności dotyczących seksualności, religie próbują dyktować warunki. Konserwatywne chrześcijańskie kościoły przodują wśród opozycji wobec równego traktowania związków jednopłciowych. Nie powinniśmy jednak generalizować na podstawie konkretnego wyznania. Dla wielu chrześcijan pozytywne przesłanie Jezusa, skupiające się na współczuciu i miłości, oraz fakt, że Jezus nigdy nie ustosunkowywał się do kwestii homoseksualizmu wystarczy, aby popierać równouprawnienie związków jednopłciowych.

Kiedy zaglądamy do sutt, nie znajdziemy zatęchłej, przetrawionej doktryny. Znajdujemy Dhammę w czystej formie, w prawdziwej formie, w trakcie powstawania, w kontakcie z ludźmi i sytuacjami wziętymi z życia. To życie, które napotyka Buddha, i które wyraża się jako życie wewnętrzne i spotkania z innymi, jest bardzo bogate i zróżnicowane. Buddha spotyka ludzi z różnych sfer społecznych. Są skorumpowani poborcy podatków, generałowie, prostytutki, trędowaci, biedacy, królowie, zwykli ludzie, dumni, religijni ludzie, głupcy i idioci, małe dzieci i starcy… tyle ludzi z różnych sfer społeczeństwa. Buddha ma im zawsze coś do powiedzenia, co ma znaczenie, jest prawdziwe i na temat, i na prawdę im pomaga.

Słoń z tej historii był wytresowany i dobrze się zachowywał, ale nagle, w przeciągu kilku tygodni, jego charakter się zmienił i słoń zrobił się nieposłuszny, humorzasty i złośliwy, i przestał wykonywać polecenia. Król myślał, że słoń jest chory, więc posłał po mechanika – czyli lekarza. Lekarz zbadał słonia, ale nie znalazł objawów żadnej choroby. Zaczęli się zastanawiać co spowodowało u słonia taką zmianę. Wcześniej był dobrze ułożony, a teraz w ogóle nie słuchał i był nieznośny. Co się mogło stać?

Jeśli nie zdobędziemy mądrości, wszystko wokół nas będzie źródłem cierpienia. Jeśli jesteśmy mądrzy, rzeczy te wyprowadzą nas z cierpienia. Oczy, uszy, nos, język, ciało i umysł… Wiecie co? - oczy niekoniecznie są dobre. Jeśli jesteście w złym nastroju, samo patrzenie na innych ludzi może wpędzić was w gniew i odebrać wam sen. Albo możecie się zakochać. Miłość to też cierpienie, jeśli nie dostajesz tego, czego chcesz. Miłość, tak jak i nienawiść są cierpieniem, a to przez pożądanie. Pożądanie jest cierpieniem, pragnienie pozbycia się [pożądania] jest cierpieniem. Chęć posiadania rzeczy… nawet jeśli je zdobędziesz, nadal cierpisz, bo boisz się, że je stracisz. Tylko ból. Jak chcecie z tym żyć? Możecie mieć wielki, luksusowy dom, ale jeśli wasze serca nie są dobre, nic nigdy nie będzie dziać się tak, jak oczekujecie.

Dlatego nazywam to niechwytającą miłością; bez uosabiania jej. Kiedy otrzymujemy miłość, czasami się do niej przywiązujemy. Dlaczego bycie kochanym sprawia nam przyjemność? Dlaczego ludzie szukają miłości? To między innymi dlatego, że miłość daje nam poczucie wartości. Wreszcie ktoś nas szanuje. Ktoś nas kocha, więc widać jesteśmy w porządku. Poszukujemy znaczenia i poczucia własnej wartości, i jeśli nie możemy go dostać od większości ludzi, to może przynajmniej da go nam jedna osoba. To dlatego miłość matki jest taka piękna: jeśli mieliście szczęście jej doświadczyć, to wiecie, że matka będzie was kochać niezależnie od tego, kim jesteście. Z naszego klasztoru często widzimy matki idące w odwiedziny do więźniów. I nieważne, co ich dziecko zrobiło: jeśli syn był włamywaczem, to matka nie powie, że był jakimś tam przeciętnym włamywaczem; nie, był najlepszy w okolicy!

Dni Uposatha to czas, w którym umacnia się własną praktykę Dhammy. W tradycji Theravādy dni te obserwowane są zarówno przez świeckich wyznawców, jak też mnichów i mniszki na całym świecie.

Mniej więcej 18 lat temu grupa buddyjskich uczniów z Uniwersytetu Singapurskiego przyszła do mnie, skarżąc się, że często trudno jest udzielić odpowiedzi na zadawane im przez ludzi pytania, dotyczące buddyzmu. Poprosiłem więc, aby przytoczyli jakieś przykłady, a gdy to zrobili, byłem wstrząśnięty tym, że inteligentni, wykształceni młodzi buddyści wiedzą tak niewiele o swojej religii i mają tak wiele wątpliwości, wyjaśniając te rzeczy innym. Zanotowałem wiele z tych pytań, dodałem część tych, które często mnie zadawano i tak oto narodziła się książka Dobre pytania — dobre odpowiedzi. Ku mojemu zaskoczeniu i satysfakcji to, co pierwotnie miało służyć Singapurczykom, znalazło czytelników także w wielu innych krajach. Wydrukowano ponad sto pięćdziesiąt tysięcy kopii edycji angielskiej, ta zaś doczekała się licznych przedruków w Stanach Zjednoczonych, Malezji, Indiach, Tajlandii oraz na Sri Lance. Niniejsza praca, została ponadto przełożona na czternaście języków, całkiem niedawno — także na indonezyjski i hiszpański. W wydaniu czwartym, uaktualnionym i poszerzonym, dodałem jeszcze kilka pytań i udzieliłem — mam nadzieję, że dobrych — odpowiedzi na nie. Dodałem także rozdział, zawierający niektóre z pouczeń Buddhy. Oby ta krótka książka przyczyniła się do podtrzymania zainteresowania Dhammą Buddhy.

Jeśli zrozumiemy czego ludzie tak naprawdę chcą w życiu, to zmienia się nasza perspektywa i priorytety. Tak, dobrobyt i komfort są ważne, ale ważniejsza jest harmonia między ludźmi, zrozumienie, dobroć, mądrość, bycie godnym zaufania – to są ważne rzeczy. Kolejną wspaniałą rzeczą jest to, że jeśli potraktujemy wzajemne zaufanie, trzymanie się wskazań, bycie życzliwym, wybaczanie ludziom, jeśli coś jest nie tak jako najważniejsze rzeczy w życiu, to to podziała wzmacniająco również na gospodarkę.

Vipassana jest sposobem autotransformacji poprzez samoobserwację. Skupia się na głębokim związku umysłu i ciała, którego można doświadczyć bezpośrednio dzięki zdyscyplinowanej obserwacji doznań fizycznych. Doznania te są podstawą życia ciała, ale są nieustannie połączone z życiem umysłu i stale na umysł wpływają. Ta właśnie samodzielna, oparta o obserwację, eksploracyjna podróż do wspólnego korzenia ciała i umysłu pozwala usunąć mentalne zanieczyszczenia i osiągnąć równowagę umysłu, który jest w rezultacie pełen miłości i współczucia.

Widzimy tylko to, na co pozwala nam nasz umysł. Nieustannie analizujemy i interpretujemy to co postrzegamy, używając w tym celu koncepcji i poglądów, które wcześniej poznaliśmy. Porównujemy, oceniamy, osądzamy, lubimy bądź nie lubimy, kochamy lub nienawidzimy, stwarzamy rzeczywistość, która istnieje wyłącznie w naszych własnych umysłach. To jest właśnie coś, co Buddha nazywał ułudą. Oświecenie jest ostatecznym rozczarowaniem naszego umysłu. Zatem kluczem do oświecenia jest nasz umysł.

Istnieje nastawienie, że doświadczenie jest niemalże na sprzedaż i kto go ma najwięcej, ten jest najlepszy. Ale doświadczenie jest najbardziej niepewne ze wszystkiego. Tak łatwo jest zobaczyć, że doświadczenie jest niepewne. Dwie osoby mogą mieć dokładnie takie samo doświadczenie i jedna z nich może być z tego powodu bardzo zadowolona, a druga zupełnie nie. Dwie osoby mogą oglądać zachód słońca i jedna z nich może pomyśleć, że to najpiękniejszy zachód słońca jaki widziała, a druga może być bardzo zmartwiona, ponieważ oznacza to, że ktoś się spóźnia. Bardzo trudno jest opisać szczęście czy satysfakcję w obrazie, który zrozumieliby wszyscy. Powiedz o pójściu na plażę w słoneczny dzień, a każdy to zrozumie, prawda? Ale jest osoba, która przeżyła atak rekina i dla niej ten obraz jest daleki od sielanki.

Ta jasność obserwacji, ta przytomność umysłu - urzeczywistnienie Nibbāny - nie jest wcale tak daleko. To nie jest coś poza zasięgiem jakiejkolwiek osoby. Jeżeli zakładacie, że nie możecie tego zrobić, wtedy oczywiście jesteście skłonni, by operować na podstawie tego podstawowego założenia, więc nigdy wam się nie uda. Ale Buddha powiedział bardzo zdecydowanie, że jest to nauka dla ludzkich istot, ludzi obdarzonych moralną odpowiedzialnością; istot inteligentnych. A zatem jesteście jedną z nich? Jeżeli nie jesteście, więc może lepiej się poprawcie - nie musicie być łajdakami.

Q: „Ostatnio oglądałem trochę Monty Pythona; w każdym razie, proszę mnie poprawić jeśli się mylę, śmiech wyzwala endorfiny, a to dobrze nam służy.”

AB: Absolutnie; i to nie tylko endorfiny. To zresztą tajemnica mojego zdrowia: kiedy się śmiejemy, to nie tylko endorfiny uwalniają się do krwiobiegu, działając jak naturalny lek przeciwbólowy i wzmacniając system odpornościowy, ale też rozszerzają się nasze naczynia krwionośne. I jeśli ma się nadwagę – ja chyba trochę mam – trzeba się dużo śmiać, bo wtedy ma się takie szerokie arterie, że wszystko przez nie przelatuje i nie ma się problemu z zawałami i wylewami. Ale jeśli ktoś ma nadwagę i jest smutny, to ma kłopot, i może umrzeć. Więc, dla wszystkich z nadwagą: śmiejcie się i rozszerzajcie naczynia krwionośne, żeby się nie zatkały. Są na to dwa sposoby: zdrowe odżywianie, ale to jest nudne, albo śmiejcie się dużo, a wtedy możecie jeść co chcecie, a wszystko i tak przeleci przez wasze naczynia krwionośne. Będę miał kłopoty przez to, że to mówię. Ktoś mnie pozwie za to, że po drodze do domu z tego spotkania miał atak serca, po wizycie w McDonald’s. Ale to prawda: śmiech i radość uzdrawiają.

Mowa Dhammy i instrukcje odnośnie praktyki polskiego mnicha, Bhikkhu Jagaro, który zaproszony został na spotkanie zorganizowane przez Fundację Theravada 20 czerwca 2015 roku, w Warszawie.

Dlatego też najważniejsze miejsce w nauce Buddhy zajmuje opisanie drogi prowadzącej do usunięcia cierpienia, co odpowiada czwartej Szlachetnej Prawdzie. Ponieważ przyczyną cierpienia jest ostatecznie niewiedza, drogą do jego ostatecznego usunięcia jest z punktu widzenia buddyzmu rozwój zrozumienia. Drogą do uzyskania takiego zrozumienia w buddyzmie nie jest jednak spekulacja, ale praktyka medytacyjna. Sam Buddha wielokrotnie podkreślał znaczenie medytacji dla osiągnięcia ostatecznego celu świętego życia, jakim jest wyzwolenie. Oto formuła, która bardzo często powtarza się w suttach:

Jak już wspomniano wyżej, Visuddhimaggę rozpoczyna część poświęcona rozwojowi cnoty (sīla). Wydawać by się mogło, że kwestie związane z rozwojem cnoty nie powinny się znaleźć w mocno szczegółowym podręczniku medytacji omawiającym często kwestie bardzo techniczne, jakim jest Visuddhimagga. A jednak powiązanie tych kwestii z rozwojem sīla, jest z buddyjskiego punktu widzenia czymś naturalnym i oczywistym.

Omówienie rozwoju cnoty zajmuje w Visuddhimagdze stosunkowo niewiele miejsca i to nie jemu zawdzięcza traktat Buddhaghosy swoją sławę. Można powiedzieć, że właściwa teoria medytacji rozpoczyna się od drugiej części Visuddhimaggi opisującej Oczyszczenie Umysłu (cittavisuddhi). Oczyszczenie umysłu zachodzi zdaniem Buddhaghosy poprzez rozwój skupienia (samādhi), które definiuje w następujący sposób:

Aby opisać relację, jaka zachodzi pomiędzy rozwojem zrozumienia, a innymi elementami składającymi się na buddyjską ścieżkę wyzwolenia, Buddhaghosa ucieka się do ciekawego porównania. Porównuje on zrozumienie do drzewa, którego glebą jest teoretyczne opanowanie podstawowych doktryn buddyjskich wyjaśniających naturę zjawisk, a korzeniami są dwa pierwsze oczyszczenia, a więc oczyszczenie cnoty i oczyszczenie umysłu. Pozostałe pięć oczyszczeń stanowi pień zrozumienia. Oto jak przedstawia Buddhaghosa właściwy porządek praktyki prowadzącej do ich zrealizowania:

Zaleta metty jest nie-różnicująca. To właśnie dlatego, że rozróżniamy i wyróżniamy, jesteśmy skłonni roztrząsać, co jest nie tak ze wszystkim i tworzyć problemy wokół niesprawiedliwości własnej i u innych. W metta nie chodzi o to, by udawać, że wszystko jest w porządku, ale o to, by nie stwarzać problemów, nie mieszać obecnego bólu albo brzydoty z awersją, która pochodzi z ignorancji. To jest zdolność do tego, by być cierpliwym i akceptować nurt życia takim, jakim się przydarza. Noszenie ze sobą negatywności jest jedną skrajnością, a drugą jest próbowanie udawania, że wszystko jest w porządku przez cały czas. Ta poza jest zakłamanym stanem umysłu.

Podobnie jak ptak w locie niesiony jest dzięki parze skrzydeł, tak praktyka Dhammy opiera się na dwóch kontrastujących ze sobą właściwościach, których zrównoważony rozwój jest konieczny do osiągnięcia stałego postępu. Te dwie właściwości to wyrzeczenie i współczucie. W ujęciu Dhammy jako doktryny wyrzeczenia podkreśla się, że droga do wyzwolenia to osobista praktyka skoncentrowana na stopniowym zdobywaniu kontroli i władzy nad pożądaniem, stanowiącym główną przyczynę cierpienia. Jako nauczanie współczucia, Dhamma zachęca nas do unikania krzywdzenia innych, do podejmowania działań mających na celu cudze dobro i do pomocy w realizacji wielkiego postanowienia Buddhy – ofiarowania światu drogi do Bezśmiertelności.

Pełny film BBC pod tytułem "Droga uważności". W filmie udokumentowano mowy Luang Por Chah'a (Ajahn Chah'a), jak również młodego Ajahn Liam'a który wskazany został na następcę i przeora klasztoru Wat Pah Pong.

„Ludzie pytają o moją praktykę. Jak przygotowuję umysł do medytacji? Nie ma w tym nic szczególnego. Utrzymuję go po prostu tam gdzie jest zawsze. Oni zapytują: «A zatem jesteś arhatem?» Czy ja wiem? Jestem niczym leśne drzewo, pełne liści, kwiatów i owoców. Ptaki przylatują tutaj aby się pożywić i zakładać gniazda; zwierzęta szukają wytchnienia w cieniu drzewa. Jednak ono nie zna samego siebie. Drzewo podąża za swoją własną naturą. Po prostu jest tym, czym jest”. (Ajahn Chah)

Przy pierwszym kontakcie z buddyzmem jawi się on nam paradoksalnie. Z punktu widzenia intelektu jest wręcz wymarzony dla ludzi samodzielnie myślących: rzeczowy, mocno osadzony w rzeczywistości, pozbawiony dogmatów - jest wręcz naukowy, biorąc pod uwagę jego poglądy i metody. Jednak, gdy głębiej poznajemy żywą Dhammę, szybko zauważymy, że jest też druga strona medalu, która wydaje się całkowitym zaprzeczeniem wcześniej dostrzeżonego racjonalizmu. Choć wciąż nie natkniemy się na sztywne wierzenia ani też luźne spekulacje, to jednak pojawiają się stricte religijne idee: wyrzeczenia się, kontemplacji i przywiązania; doktryna składa się z dwóch elementów: transcendentalnych koncepcji objaśniających znaczenie percepcji i myślenia oraz - co prawdopodobnie najbardziej wprawia w zakłopotanie - programu treningu, w którym wiara jest główną cnotą, zaś zwątpienie jest przeszkodą, barierą stojącą na ścieżce.

Drugim z filarów podpierających praktykę medytacji wglądu jest poznawczy odpowiednik wiary - właściwy pogląd (sammā diṭṭhi). Chociaż słowo „pogląd” może sugerować, iż praktykujący faktycznie dostrzega prawa kammy za słuszne, na początku treningu jest to zjawisko rzadkie. Dla niemal wszystkich, za wyjątkiem niewielu wyjątkowo utalentowanych uczniów, właściwy pogląd oznacza początkowo tyle, co właściwa wiara, akceptacja zasad i doktryn, bazująca na zaufaniu w oświecenie Buddhy. Mimo iż buddyjscy moderniści uważają czasem, że Buddha zalecał, abyśmy wierzyli tylko w to, co możemy samodzielnie sprawdzić, w kanonie próżno szukać takiego stwierdzenia. Powiedziane jest za to, iż nikt nie powinien przyjmować Nauk na ślepo; należy zastanowić się nad ich znaczeniem tak, aby samemu uświadomić sobie tkwiącą w nich prawdę.

W przeciwieństwie do klasycznego zachodniego przeciwstawienia religii i nauki, buddyzm łączy z nauką wspólne zaangażowanie do odkrywania prawdy o świecie. Zarówno buddyzm, jak i nauka dokonują ostrego rozróżnienia pomiędzy to, czym rzeczy się wydają i to, czym naprawdę są, i obie dziedziny umożliwiają otwarcie umysłów na wgląd w prawdziwą naturę rzeczy zwykle ukrytą przed nami pod fałszywymi ideami opartymi na zmyśle percepcji i “zdrowym rozsądku”

Jeżeli korzystanie z używek zabiera nawet podstawowe moralne skrupuły, nie trzeba mówić wiele o niszczącym wpływie na dwa kolejne etapy ścieżki (skupienie i mądrość). Umysłowi zaślepionemu alkoholem brakuje czujności wymaganej w treningu medytacyjnym i na pewno nie będzie czynić właściwych rozróżnień między właściwymi i szkodliwymi cechami umysłu, co jest potrzebne do właściwego rozwoju mądrości. Buddyjska ścieżka jest w pełni ścieżką trzeźwości – wymaga odwagi oraz szczerości aby trzeźwo spoglądać na otrzeźwiające prawdy o istnieniu. Taka odwaga i szczerość będzie niemożliwa dla kogoś, kto potrzebuje uciekać od prawdy w iskrzące się, ale kruche fantazje z pomocą alkoholu i używek.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia dziesiątego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia pierwszego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia ostatniego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia drugiego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia trzeciego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia czwartego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia piątego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia szóstego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia siódmego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia ósmego.

Wieczorny wykład S.N. Goenki na kursie Vipassany z dnia dziewiątego.

Medytację można postrzegać jako wojnę pomiędzy korzystnymi i niekorzystnymi stanami umysłu. Niezdrową stronę umysłu reprezentują siły skaz (kilesa), znane również jako Dziesięć Armii Māry. W języku palijskim Māra znaczy zabójca. Māra jest uosobieniem sił zabijających zarówno cnotę, jak i życie. Jego armie atakują wszystkich joginów. Próbowały nawet pokonać Buddę w noc jego oświecenia.

Film opowiadający o medytacji więźniów w polskich zakładach karnych. Film jest realizacją projektu „Więzienie jako źródło kultury". I to nie w znaczeniu, że więźniowie tworzą rękodzieło, czy malują. Tylko dlatego, że więzienie jako skupisko ludzkie, podobnie jak szpital, szkoła, uniwersytet, urząd, przedsiębiorstwo, dom… ma potencję twórczą. Bo są tam ludzie, którzy myślą, działają, pracują, robią wszystko to samo, co gdzie indziej ma miejsce.

Bracia w Dhammie ("The Dhamma Brothers") to emocjonująca opowieść o ludzkich możliwościach i przemianie, towarzysząc i dokumentując historie więźniów w Donaldson Correction Facility, którzy biorą udział w tym ciężkim i intensywnym programie. Film ten, przełamuje stereotypy na temat ludzi za kratami, oraz - jak o nim mówi zakonnica, Siostra Helen Prejean (Przed Egzekucją)- "daje nadzieję ludzkiej rasie."

Według buddyjskiej reguły klasztornej mnisi i mniszki nie mogą przyjmować pieniędzy, czy choćby brać udziału w wymianie lub handlu z ludźmi świeckimi. Ich życiem rządzi ekonomia podarunków. Ludzie świeccy wspomagają klasztory, dostarczając im niezbędne rzeczy materialne, a w zamian za to klasztory ofiarują im dar nauczania. Wymiana ta, w założeniu jak i w dużym stopniu w praktyce – pochodzi z potrzeby serca i jest czymś całkowicie dobrowolnym.

Kwintesencją buddyzmu jest uspokojenie. W spokojnej i łagodnej atmosferze nauk Buddhy jest wiele sposobności, by usuwać z naszego umysłu gniew, zazdrość i przemoc. Wszyscy doświadczamy uczucia gniewu. Często, w codziennych działaniach, czujemy zdenerwowanie. Na kogoś, na coś lub z jakiejś przyczyny. Nie wolno nam pozwolić sobie na to, by uczucie to przebywało zbyt długo w naszym umyśle. Powinniśmy próbować okiełznać je. Dokładnie w tym momencie, w którym wzrosło. Możemy to zrobić na kilka sposobów.

Wyobrażenie diabła jako nieodłącznej części naszej biologicznej natury prowadzi naszą dyskusję ku pytaniu, czym jest natura oświecenia: czy wolność znaczy bycie całkowicie wyswobodzonym od chciwości, nienawiści i złudzenia, czy to, że właściwe ich poznanie uniemożliwia im dalszą dominację? Wczesne pisma przedstawiają wizje obydwu możliwości: Buddha kończy często swoje mowy opisując trzy trucizny jako 'odcięte jak pień palmy, nigdy nie powstające ponownie'. Przedstawia także oświeconą osobę jako skałę, z której siedzący na niej kruk, reprezentujący Mārę, nie może nic uszczknąć. W końcu przygnębiony odlatuje.

Wykład z 24 października 2015 w Muzeum Azji i Pacyfiku o praktyce filozoficznej stoików w porównaniu z Dhammą Buddhy.

Āditta Sutta (SN.35.028 - Mowa o płonięciu) jest jedną z najpotężniejszych manifestacji prawdy duchowej, jakie kiedykolwiek wypowiedziano. Była to jedna z pierwszych mów Buddhy i wygłoszona została do tysiąca mnichów, którzy byli poprzednio ascetami oddanymi kultowi ognia. Pomimo, że miało to miejsce ponad dwa tysiące lat przed powstaniem korporacyjnego kapitalizmu i nowoczesnych technologii wojennych, wykład ten okazał się proroczy w swojej diagnozie kondycji ludzkiej.

Tradycyjnie, teksty stwierdzają, że niepewność odnośnie Dhammy kończy się wraz z osiągnięciem Wchodzącego w Strumień, pierwszego z czterech poziomów Przebudzenia. Mimo, że osoba, która osiągnęła ten poziom Przebudzenia nie jest jeszcze w pełni zagłębiona w ustaniu krzywdy, to dostrzegła na tyle wyraźnie koniec cierpienia, by wiedzieć, bez jakichkolwiek wątpliwości, że to właśnie tam prowadzi praktyka Dhammy. Więc nic dziwnego, że cztery czynniki, które identyfikują sutty jako doprowadzające do Wejścia w Strumień są również czterema metodami zalecanymi do stwierdzania, czy same sutty są prawdziwie autorytatywnymi i autentycznymi przewodnikami ku końcowi cierpienia.

Tradycyjne kultury mądrze unikają podziału swej spuścizny na literaturę dla dzieci i dla dorosłych, stawiając pytania istotne dla każdego, bez względu na wiek: Co jest dobre? Co jest złe? Jak było niegdyś? Jaki jest właściwy sposób życia? Dżataki odnoszą się do takich pytań nie poprzez filozofię, lub ustalony opis świata, lecz przez żywą demonstrację funkcjonowania wartości moralnych i duchowych w naszym życiu. Ich uniwersalne przesłanie to współczucie, szacunek i miłość do wszystkich form życia, odwaga, wytrwałość, pogoda ducha i wiara.

Kosz Dyscypliny (Vinaya-piṭaka) jest pierwszą częścią Tipiṭaki i jest strukturalną podstawą wspólnoty klasztornej (Saṅghi). Jest to zbiór zasad określających życie theravādyjskich bhikkhów (mnichów) i bhikkhuṇī (mniszek). Zasady te mają na celu pomoc w praktykowaniu Dhamma-vinayi jakiej nauczał Buddha. Reguły te ustanawiają wiele zasad, procedur i form etykiety, które są niezbędne, by tworzyć harmonijne relacje pomiędzy społecznościami zakonnymi, ale także pomiędzy Saṅghą a szeroko rozumianym społeczeństwem, a konkretniej - usprawniając normy współdziałania ze społecznością upāsaków (upāsaka - świeccy wyznawcy - mężczyźni) i upāsik (upāsikā - świeckie wyznawczynie - kobiety).

Komentarze bajek buddyjskich (Jātak) są bogate w humor i satyrę na tematy społeczne i różne indywidualne przywary i dziwactwa (patrz: Mātaṅga Jātaka, Mahā-ummagghjātaka, etc.) Zdrowe poczucie humoru towarzyszy też opowieściom związanym z mnichami jak też ludźmi świeckimi w ludowej literaturze jak Sahassa-vatthu, Sīhala-vatthu czy Rasavāhinī. Nie ma jednak miejsca by podjąć temat bazujący na tych źródłach.

Tylko jeden krok - zauważ jak spokojna jest chodzona medytacja kiedy jedyne co musisz robić to pozostawać z tym jednym krokiem. Ale jeżeli myślisz, że musisz z tej chodzonej praktyki rozwinąć samādhi, a twój umysł biega we wszystkich kierunkach, to co się dzieje? 'Nie znoszę tej chodzonej medytacji, nie przynosi żadnego uspokojenia. Praktykowałem, próbując uzyskać to poczucie chodzenia pozbawione [poczucia] tego który chodzi, a mój umysł po prostu łazi gdzie chce' Jest tak dlatego, że jeszcze nie wiesz jak to robić, twój umysł idealizuje, próbując coś dostać zamiast po prostu być. Kiedy idziesz, wszystko co musisz robić to iść. Jeden krok, następny - proste. Ale to nie jest łatwe, prawda? Umysł jest odciągany, próbując wymyślić co powinieneś robić, co z tobą nie tak i dlaczego nie możesz tego robić.

Avijja, palijskie słowo dla określenia ignorancji, jest przeciwieństwem słowa vijja, która oznacza nie tylko "wiedzę", ale także "umiejętność" — tak jak mówimy o umiejętnościach lekarza lub tresera zwierząt. A zatem, gdy Buddha skupia się na ignorancji powodującej stres i cierpienie, mówiąc, że ludzie cierpią z nieznajomości czterech szlachetnych prawd, to nie twierdzi po prostu, że brakuje im informacji lub bezpośredniej wiedzy o tych prawdach. Mówi także, że brakuje im umiejętności w radzeniu sobie z nimi. Cierpią, ponieważ nie wiedzą co robią.

Czcigodna Dhammananda opowiada historię Yasodhary, żony Siddhatthy, który stał się Buddhą. Historia życia Buddhy z perspektywy kobiecej, widziana oczami jego porzuconej małżonki, oraz tego co czuła i jakie trudy musiała przejść w związku z odejściem męża z pałacu.

Trudna część to ta o nie robieniu niczego poza tym. Umieszczacie swoją uwagę na przyjemnym doznaniu i nic się nie dzieje, więc możecie sobie pomyśleć: „Powiedział, że coś miało się wydarzyć”. Nie, nie mówiłem nic o stwarzaniu komentarza do oglądania przyjemnego doznania. Albo możecie umieścić uwagę na przyjemnym doznaniu, ono zacznie rosnąć, więc pomyślicie sobie: „Oj, oj, coś się dzieje!”. Nie. Albo to trochę wzrośnie i się zatrzyma, a wy spróbujecie mu dopomóc. Nie. Żadna z tych rzeczy nie działa. Macie po prostu obserwować przyjemne doznanie. Zatopcie się całkowicie w przyjemnej właściwości przyjemnego doznania. I mam na myśli tylko to, co właśnie wam mówię: przyjemną właściwość przyjemnego doznania. I nie chodzi mi o umiejscowienie przyjemnego doznania, ani jego intensywność, ani czas trwania. Nie chodzi mi o to, czy ono rośnie czy zmniejsza się czy pozostaje takim samym. Tylko skupcie się całkowicie na przyjemnym aspekcie przyjemnego doznania i jhāna sama się pojawi.

Jeśli podczas siedzenia wasz umysł odpłynie dwadzieścia pięć razy, a wy dwadzieścia pięć razy to zauważycie, odpuścicie, rozluźnicie się, uśmiechniecie się lekko i powrócicie do obiektu medytacji, wtedy jest to dobra medytacja. Nie jest to ”cicha” medytacja. Jest aktywna, ale dobra, ponieważ za każdym razem gdy wypuszczacie rozpraszającą myśl, rozluźniacie się i powracacie do obiektu medytacji, poprawiacie tym samym swoją uważność. Wzmacnia to waszą obserwację tego, w jaki sposób umysł się rozprasza.

Jakiekolwiek zastrzeżenia można mieć wobec Ñāṇavīry Thery, należy przyznać, że był on pierwszym Europejczykiem, który pozostawił po sobie tak żywą i rygorystyczną relację z życia poświęconego urzeczywistnieniu prawd odsłanianych przez Dhammę. Oczywiście, nie można powiedzieć, że inni zachodni buddyści nie osiągnęli tego samego albo więcej. Jednak opublikowane przez nich pisma nie skłaniają ku dyskusji dotyczącej tych spraw. Wyjątkowość Ñāṇavīry leży w jego otwarciu się na Dhammę z pełną poświęcenia pewnością, w poszukiwaniu sposobów racjonalnego oczyszczenia masy niejasności wynikających z jej ortodoksyjnych interpretacji, w bezustannym jej praktykowaniu, zapisywaniu swojego doświadczania Dhammy z detalami, i ostatecznie, poświęcenia jej swojego życia.

Ze wszystkich zmian, które zachodzą w bieżących wzorcach myślenia, materialistyczny światopogląd wydaje się być najszkodliwszym dla Dhammy. Szkodliwość ta wynika głównie z usytuowania całej ludzkiej sprawczości w obrębie obecnego życia. Światopogląd ten nie musi być przyjęty intelektualnie, wraz z pełną świadomością swoich skutków, aby wywierać ogromny wpływ na nasze postawy i zachowania. W naszych umysłach często przejawia się ciekawa ambiwalencja; z jednej strony deklarujemy nasze zaufanie we wzniosłe zasady Dhammy, podczas gdy z drugiej strony myślimy i działamy tak, jakby obecne życie było jedyną okazją do osiągnięcia szczęścia i przyziemnych sukcesów, które miałyby być prawdziwą oznaką naszego spełnienia.

Noszący monastyczne imię Jagaro Bhikkhu rozpoczął swoją praktykę medytacji w wieku 15 lat, z początku, aby rozwinąć swoje zdolności muzyczne. Będąc wciąż w Europie praktykował różnorodne współczesne metody; od synchronizacji półkul mózgowych, jogę Ashtangę i Iyengara, poprzez Qi Hong, aż po udział we wspólnocie medytacyjnej w tradycji hinduizmu oraz grę w sesjach muzyki jazzowej.

Stoimy w obliczu jednoznacznego wyboru: Czy dokonamy niezbędnych zmian, i zrobimy to na czas, czy też nadal będziemy toczyć się bez celu drogą najeżoną niebezpieczeństwami? Krótka sutta z Udānapāḷi - Podniosłych Strof - Upātidhāvanti Sutta (Uda.59 – Mowa o wpadaniu) rzuca światło na nasze obecne kłopotliwe położenie. Ciemną nocą Buddha siedzi na zewnątrz, a przed nim palą się lampy olejowe. Duża liczba ciem fruwa wokoło lamp i niektóre lecą prosto w płomienie, gdzie “spotyka je nieszczęście i zagłada”. Buddha widzi w tym analogię do tego w jaki sposób ludzie, “przywiązani do tego, co widzą i słyszą”, zmierzają wprost do swojej własnej zagłady.

Pamiętam pewne drzewo w lesie na Sri Lance, wiele lat temu. „Drzewa są życzliwe. Dają cień nawet temu, kto je ścina.” To piękne: mimo, że są ranione, ścinane, to nadal dają cień tym, którzy je niszczą. To jest dobroć. To piękne i kompletnie nielogiczne. To coś stuprocentowo wypływającego z emocji. To coś bardzo buddyjskiego. Mimo, że ktoś je ścina i zabija, to nadal dają mu cień i chronią go. To jest sens życia.

Główną zasadą było to, że Buddha nie nastawiał się z góry na problemy. Nie powiedział: jaka jest najlepsza forma wyświęcenia, spiszę ją, ponieważ jestem Buddhą, wiem, zatem tak powinniśmy robić. My działamy w ten sposób, nieprawdaż? Mamy ego i zarozumiałość – dla Buddhy nie było to problemem. To my wiemy jak ten projekt powinien działać, jak ci ludzie powinni pracować, jak to powinno być zrobione, więc powiem tym ludziom jak mają pracować. Jesteśmy zarządcami, mówimy innym co mają robić. Buddha tak nie robił, dawał ludziom prawo do samostanowienia. Radził, sugerował i dodawał otuchy ale nie starał się ich kontrolować. Z drugiej strony, nie porzucił ich. Odpuszczanie nie oznacza niedbalstwa, nie oznacza „cokolwiek będzie to będzie, róbta co chceta, to nie mój interes”. Gdy pojawiały się problemy, zajmował się nimi; sprawiedliwie, szybko, aż do rozwiązania, tak by nie powstawały ponownie.

Przedstawiamy krótki film dokumentalny Johna Prestona o ścieżce buddyjskiej i medytacji. Wywiady z medytującymi w ośrodku Czcigodnego Pemasiri Thery, na Sri Lance.

Kiedy czujemy jakąś emocję – np. lęk przed lataniem – to co możemy z nią zrobić? Możemy sobie powiedzieć: „nie bądź głupi”, ale to nie działa. „Bądź silny” też nie działa. Upijanie się i oblewanie mnichów alkoholem też. To, co działa to odnotowywanie fizycznych reakcji ciała na lęki i fobie. A skoro już zidentyfikujesz tę reakcję to możesz zrelaksować ciało za pomocą masażu, termoforu z gorącą wodą, albo czegokolwiek innego co może pomóc rozluźnić dane miejsce w ciele. I jeśli zrelaksujesz miejsce w którym występują fizyczne objawy fobii, to znika też lęk. Bo umysł i ciało są ze sobą połączone przez całe nasze życie, i mimo, że czasem nie mamy wpływu na nasz umysł, to możemy wpływać na ciało. A to znaczy, że jeśli rozluźniamy ciało, to rozluźniamy też lęk, i wtedy on znika.

Zwykle mamy pewne podejście do medytacji, w którym widzimy lub myślimy o niej jako czymś, co powinno być opanowane, jak jakąś umiejętność, metodę lub technikę. Technika medytacji, metoda medytacji - Buddha nigdy nie mówił o medytacji w ten sposób. Zatem praktykujesz technikę, jakbyś miał opanować technikę, tak jak należy opanować technikę rzeźbienia w drewnie lub gotowania, czy coś w tym stylu. Jest to więc kolejna technika, którą musisz opanować. Przyswajamy tego rodzaju argumentację, którą można znaleźć wielokrotnie w książkach dotyczących medytacji, w książkach traktujących o Dhammie, w mowach Dhammy i tym podobnych, więc absorbujemy ten styl językowy, często nieświadomie co jedynie ogranicza to w jaki sposób medytujemy.

To niesamowite jak bardzo możemy zmienić reakcję emocjonalną na takie rzeczy jak ból, rozczarowanie, niepokój, depresja. Nawet dziś przyszedł do mnie ktoś i powiedział, że ma depresję. Powiedziałem mu – cóż, depresja jest częścią życia. Zmień swoje emocjonalne nastawienie do niej. Ciesz się ze swojej depresji! Wyciągnij z niej, tyle ile możesz. Kiedy jesteś w depresji nie musisz chodzić do pracy, możesz spać, ludzie podają ci jedzenie, które lubisz. Chcą cię pocieszyć. Bycie w depresji ma wiele zalet. Więc nie myśl o depresji jak o czymś czego nie lubisz. Zmień jedynie swoje nastawienie do tego i wtedy to stanie się tak pozytywne, będziesz się tak cieszył z tego, że jesteś w depresji, będziesz czerpał tyle korzyści, że już nie będziesz w depresji.

Za każdym razem chcemy, by inni ludzie się z nami zgadzali, lecz nie uda się to nam. Nie znajdziemy takiej osoby. Za każdym razem trzymamy się naszych poglądów i opinii, myślimy tylko o tym jak beznadziejna jest druga osoba. Dlatego właśnie dostarczamy samym sobie mnóstwo cierpienia. Właściwie to, czego doświadczamy nie ma większego znaczenia, ważne jest jak odnosimy się do tego. Czasem wydaje nam się, że to obiekt jest problemem, lecz obiekt nie stanowi żadnego problemu. Na przykład ktoś źle wyraził się lub powiedział nam coś okropnego, powiedział nam cokolwiek, po czym skończył. Lecz problemem jest to, że my powtarzamy to raz, potem drugi raz itd. To jak gdyby ktoś został dźgnięty przez strzałę. Mądry człowiek wie: „To jest nieprzyjemne, to jest bolesne”. Ktoś powiedział ci coś wstrętnego i czujesz się nieprzyjemnie, okropnie i na tym się kończy. Problem w tym, że my podnosimy tę strzałę i kujemy się nią kilkakrotnie. To jest to cierpienie, które posiadamy. Raz po raz wpadamy w wir cierpienia, którego możemy uniknąć. Stwarzamy samym sobie cierpienie.

Buddha nauczał, że ćwiczenie umysłu wiąże się z wiedzą na temat tego jak uczyć siebie i przeciwstawiać się zalążkom swych pragnień. Musisz używać różnych umiejętnych środków, aby nauczyć tego swój umysł, ponieważ ten ciągle daje się złapać w nastroje przygnębienia i euforii. Taka jest natura nieoświeconego umysłu – jest jak dziecko. To tak jak w przypadku dziecka, które nie nauczyło się jeszcze mówić. Rodzice są w stanie uczyć swoje potomstwo, ponieważ umieją mówić i ich wiedza na temat języka jest duża. Rodzice powinni być w stanie dostrzegać gdzie ich dziecku brakuje zrozumienia, gdyż ich pojmowanie jest większe. Ćwiczenie umysłu wygląda właśnie tak. Kiedy posiadasz świadomość „Buddho”, umysł jest mądrzejszy i znajduje się na bardziej wyrafinowanym poziomie wiedzy niż zazwyczaj. Ta świadomość pozwala ci zobaczyć stan umysłu i umysł sam w sobie; możesz zobaczyć stan umysłu pośród wszystkich zjawisk. Kiedy tak się dzieje, jesteś w stanie ,w sposób naturalny, zastosować odpowiednie techniki do ćwiczenia umysłu. Kiedy dasz się złapać przez wątpliwość lub jakąkolwiek inną skazę, zobaczysz ją jako zjawisko mentalne, które pojawia się w umyśle i które trzeba zbadać i poradzić sobie z nim w umyśle.

Czym dokładnie jest vipassana?

Film uczący techniki medytacyjnej w danej chwili, przedstawionej w animacji jak też opisanej w książce autora, Martin Boroson'a: "One-Moment Meditation" (Medytacja w jednej chwili), dzięki której można zredukować stres, poprawić koncentrację i odnaleźć spokój… właśnie teraz.

Wegetarianizm jest zwyczajem praktykowania bezmięsnej diety. Istnieją różne rodzaje wegetarianizmu, np. lakto-wegetarianie jedzą produkty mleczne, ale nie jaja, a weganie nie jedzą żadnych produktów pochodzenia zwierzęcego. Pierwsze dowody na jakikolwiek rodzaj wegetarianizmu pochodzą ze starożytnej Grecji i Indii. Grecki filozof Pitagoras (570-495 p.n.e.) zalecał wegetarianizm, kiedy w tym samym czasie w Indiach, Mahawira, założyciel dżinizmu, również propagował bezmięsną dietę. Pomimo popularnych wyobrażeń, Budda, młodszy, współczesny Mahawiry, nie był wegetarianinem i nie nalegał wyraźnie na praktykę wegetarianizmu w żadnej ze swoich nauk.

Aby osiągnąć wgląd w stan koncentracji, musisz wytrwać w niej przez dłuższy czas. Jeżeli będziesz niecierpliwie forsować przechodzenie z jednego poziomu koncentracji na drugi lub jeżeli będziesz próbował analizować nowy stan koncentracji zbyt szybko, po tym, jak go osiągnąłeś, to nigdy nie dasz mu szansy na objawienie jego pełnego potencjału i tym samym, nie będziesz miał szans się z nim zaznajomić. Tak więc, musisz pracować z koncentracją tak jakbyś doskonalił jakąś umiejętność, musisz traktować ją jako coś, z czego możesz czerpać we wszystkich sytuacjach. Podejście takie pozwoli ci ją poznać z różnych perspektyw oraz sprawdzić na przestrzeni czasu to, czy rzeczywiście jest tak pełna błogości, pusta i nie wymagająca wysiłku, jak mogło by się to wydawać na początku.

W oryginalnych tekstach buddyjskich istnieje tylko jedno słowo klasyfikujące medytację. Jhāna oznacza medytację właściwą, gdy w umyśle medytującego ucichły wszelkie myśli, gdy jest on oddzielony od pięciu zmysłów, gdy przepełniony jest promieniującą, ponadświatową błogością. Mówiąc wprost, jeśli to nie jest jhāna, to nie jest to prawdziwa, buddyjska medytacja! To właśnie dlatego kulminacyjnym czynnikiem Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki, nauczanej przez Buddhę, opisującej właściwą medytację jest ni mniej ni więcej jak właśnie jhāna.

Wedle Buddhy, ocean ma tylko jeden smak, a jest nim smak soli. Jego nauki również mają tylko jeden smak - i jest nim smak wolności. Smak ów przenika całość jego nauk, jest to smak wolności duchowej, co w buddyzmie oznacza wolność od cierpienia. W procesie, który prowadzi do tego uwolnienia, niezbędne jest wewnętrzne przebudzenie. Środkiem, który to umożliwia, jest medytacja. Metody medytacji, nauczane w buddyjskiej tradycji Therawady, oparte są na osobistym doświadczeniu Buddhy - zostały przez niego odkryte, gdy szukał swojej drogi do oświecenia. Ich celem jest, by uczeń praktykujący medytację, doświadczył takiego samego oświecenia, co Buddha, który, siedząc pod drzewem Bodhi, przebudził się i zrozumiał Cztery Szlachetne Prawdy.

Podobieństwa i różnice pomiędzy ośmiostopniową ścieżką jogi zdefiniowaną przez Patanjalego ok II w.n.e w yoga sutrach i ośmiostopniową szlachetną ścieżką opisaną w VI w.p.n.e przez Siddhartha Gautamę znanego jako Budda. Co łączy te dwie nauki? Jaki wpływ miały nauki Buddy, na powstałe osiem wieków później yoga sutry? Czy poza zbieżnością nazw ścieżki te są podobne? Nauczyciel medytacji vipassana S.N Goenka przedstawia analityczne porównanie dwóch nauk.

W rozwoju każdego dziecka pojawia się chwila, kiedy uczy się ono, że przedmioty nie przestają istnieć, kiedy znikają z pola widzenia. W trakcie zabawy w ciuciubabkę dziecko przekonuje się o trwałości przedmiotów, co, jak zgodnie twierdzą psychologowie, jest istotnym etapem w prawidłowym rozwoju. Ponieważ umysł może bezpośrednio pracować jedynie z „tym, co się pojawia” w doświadczeniu, musi zbudować percepcyjny model „tego, co istnieje” za lub poza zjawiskami. Oczywiście jest to tylko pojęciowa konstrukcja, lecz na tyle użyteczna, że pozostaje z nami do końca życia.

Kamma jest jednym z tych słów, których się nie tłumaczy. Jego podstawowe znaczenie jest dość proste – działanie – ale ze względu na wagę, jaką w naukach Buddhy przykłada się do działania, sanskryckie słowo karma mieści w sobie o wiele więcej znaczeń, niż może pomieścić polskie słowo „działanie”. Z tego powodu włączyliśmy to słowo do naszego słownika.

Możecie widzieć odrodzenie bezpośrednio; nie musicie wierzyć w teorię odrodzenia. Odrodzenie jest czymś, co robicie przez cały czas, i teraz, skoro nie ma żadnego ja, nie istnieje nic, co miałoby się odrodzić jako osobowa esencja lub dusza, przechodząca z jednego życia w następne. Jednakże pragnienie jest odradzaniem się; stale poszukuje, by zaabsorbować się czymś albo stać się czymś.

Natura tego świata przejawia się w fakcie, iż nic nie jest absolutnie złe. Każda rzecz, każde zjawisko, muszą zawierać w sobie przynajmniej odrobinę dobra. Ta sama prawda odnosi się do różnych przejawów Mary, czyli demonów pokusy, jakie stają na drodze naszej praktyce. Rzecz nie polega na tym, iż one zawsze nam przeszkadzają. Czasami zmieniają się w naszych przyjaciół i towarzyszy; niekiedy w pracowników i stronników; innym razem w niewolników, pomagających nam i troszczących się o nas. Jeżeli to zrozumiecie — pojmiecie dlaczego należy podążać Drogą Środka. Z jednej strony musicie skupić uwagę na ich wadach; z drugiej zaś — na ich zaletach. Zarówno ich dobre jak i złe strony są przejawami jednej i tej samej rzeczywistości i jako takie egzystują wspólnie. Jeśli chodzi o nas, musimy zająć miejsce pośrodku, badając rzeczy i zjawiska tak, abyśmy nie działali powodowani podejrzeniem bądź uprzedzeniem. Skoro tylko dostrzeżemy pozytywne aspekty tych spraw, możemy je lepiej poznać. Możemy stać się sobie bliscy. Kiedy poznamy się i będziemy sobie bliscy, rozwiniemy z nimi rodzaj pewnej więzi. Jak powiedział sam Budda: vissasa parama ňati — znajomość jest najwyższą formą pokrewieństwa.

Dzisiaj jest 21 grudnia, a więc powinien być koniec świata, prawda? Niektórzy ludzie mówili, że stanie się to dzisiaj rano o trzeciej. Niektórzy uważają, że dziś w nocy o dziesiątej. Więc zmierzamy do końca, świat zbliża się ku końcowi. Co zamierzacie z tym zrobić? Świat przestanie istnieć. Tak więc, jeżeli już macie umrzeć, to jaki rodzaj umysłu chcielibyście mieć? Czy chcielibyście mieć spokojny umysł? Opanowany umysł? Czy umysł, który jest pełen nienawiści, złej woli, gniewu? Jaki rodzaj umysłu chcecie? Oczywiście chcemy mieć spokojny umysł, czyż nie? Spokojny i opanowany, lecz żeby mieć spokojny i opanowany umysł trzeba stworzyć ku temu warunki. Tak też nie mamy od razu spokojnego i opanowanego umysłu. Musimy stworzyć ku temu warunki, musimy sprawić, aby tak się stało.

Powiedziałem świeckim ludziom, którzy wkrótce będą mi towarzyszyć w podróży do Indii oraz do północno-wschodniej Tajlandii, (do Wat Pah Nanachat, klasztoru, w którym spędziłem bardzo wiele lat), że jeśli będą mieli szczęście, będą mieli szansę zobaczyć buddyjski pogrzeb. Wygląda on tak. Ciało zmarłego nie jest czyszczone przez balsamistów. Zmarłego układa się w bardzo prostej trumnie, tak, że każdy może podejść i spojrzeć, a nawet dotknąć nieboszczyka. Wszystko zaczyna spalać się na otwartym ogniu. Bardzo tanie drewno, z którego zrobiona jest trumna, płonie szybko, odsłaniając ciało. Zwłoki spalają się część po części, kawałeczek po kawałeczku i można zobaczyć członki oddzielające się od siebie. Następnie można zobaczyć jak czaszka pęka, a pozostałe części ciała ostatecznie niszczeją w ogniu. Po wielu godzinach, wszystko, co po tym ciele zostaje, to tylko kości. Być zdolnym zobaczyć taką śmierć, to cudowna okazja w życiu. Sterylizacja [sanitising - przyp. red.] procesu śmierci, podtrzymuje iluzję życia.

Przedstawię tu korzyści wynikające z urzeczywistnienia stanu braku-ja (anattaa).

Jeśli ktoś jest w stanie dostrzec w pełni istotę anatta, osiąga wiedzę właściwą ścieżce wkraczającego w strumień (sotaapatti-magga-~naa.na), w której złudzenie ego (atta-di.t.thi) i wiara w osobowość (sakkaaya-di.t.thi) są całkowicie wykorzenione.

Tak więc, mówisz, że jest ci łatwo puścić szczęście, podczas gdy nieszczęście trudno jest puścić? I myślisz, że łatwo jest porzucić rzeczy, które lubimy, ale zastanawiasz się, dlaczego trudno jest porzucić te, których nie lubimy – ale skoro nie są one dobre, dlaczego trudno jest je porzucić? To nie tak. Pomyśl w nowy sposób – one są całkowicie równe. Chodzi zwyczajnie o to, że nie skłaniamy się ku nim w równym stopniu. Kiedy pojawia się nieszczęście, jesteśmy zaniepokojeni i chcemy, żeby sobie szybko poszło, tak więc czujemy, że trudno jest się tego pozbyć. Szczęście zazwyczaj nas nie niepokoi, tak więc przyjaźnimy się z nim i czujemy, że łatwo jest je puścić. To nie tak; ono nie dręczy i nie ściska naszego serca, to wszystko. Nieszczęście nas dręczy. Myślimy, że jedno z nich ma większą wartość i wagę niż inne, ale tak naprawdę są one równe. To tak jak z ciepłem i zimnem. Możemy umrzeć w płomieniach. Możemy też umrzeć z zimna, ale tak czy inaczej - umrzemy. Żaden z tych stanów nie jest lepszy od drugiego. Szczęście i cierpienie są tak samo różne, ale w naszym umyśle nadajemy im inną wartość.

Odkąd ponad dwadzieścia lat temu poznałem Maha Ghosanandę, stanowi on dla mnie kwintesencję łagodnej wspaniałomyślności i niezwyciężonej odwagi serca. Samo tylko przebywanie w jego obecności, doświadczanie jego uśmiechu i udzielającej się, przepełnionej miłością dobroci, jest uzdrawiające dla ducha.

Gdyby ktoś z naszych znajomych czy członków rodziny był chory lub umierający, to nie znam nikogo, kto radziłby nam traktować ich w sposób pozbawiony czułości. Wszyscy zgodzą się, że powinniśmy być na tyle współczujący, na ile potrafimy. Problem polega na tym, że nie ma pełnej zgody co do tego jak współczucie przekłada się na konkretne działania. Dla niektórych ludzi współczucie oznacza podtrzymywanie życia tak długo, jak to możliwe, dla innych raczej zakończenie go poprzez umożliwienie popełnienia samobójstwa czy przeprowadzenie eutanazji w sytuacji, gdy jakość życia spada poniżej pewnego poziomu. I każda z tych dwóch grup postrzega tę drugą jako pozbawioną współczucia. Pierwsi uważają drugich za przestępców, a ci z kolei tych pierwszych za osoby bezduszne i okrutne.

To co tak naprawdę jest napisane w suttach, autentycznych naukach Buddhy - tych wczesnych - zawsze podają, że bodhisatta to jedynie słowo dotyczące osoby, która miała stać się Buddhą, od czasu kiedy nastąpiły ostatnie urodziny tzn od czasu kiedy Buddha Gotama się urodził, do czasu kiedy osiągnął oświecenie pod drzewem Bodhi, to był czas kiedy nazywali go bodhisattą. Zwróćcie uwagę "nieoświecony bodhisatta", te dwa słowa zawsze były razem. "Nieoświecony bodhisatta" - jeszcze nie osiągnął oświecenia, jeszcze nie był Buddhą. Więc był nieoświecony, ktoś na ścieżce do zostania Buddhą. Jednak później chciano to przedstawić, że bodhisatta również był oświecony, co było dość trudne i stworzyło sporo kontrowersji ponieważ Buddha nigdy tego nie powiedział. To również oznaczało, że była ta kontrowersja pomiędzy dwoma odłamami buddyzmu. I nazywano te części Hīnayāną i Mahāyāną. Hīnayāna to ci samolubni: osiągniemy oświecenie i zostawimy wszystkich w bagnie. A ci z Mahāyāny mówią: "nie, my wstrzymamy się z oświeceniem i uratujemy wszystkich." Który z tych dwóch to prawdziwy buddyzm? Odpowiedź brzmi: ani jeden ani drugi.

Jak dużo energii zabiera zatrzymanie procesu myślenia? Czy to kiedyś zauważyliście? „Po prostu nie potrafię przestać myśleć - umysł jest wciąż rozbiegany. Nie potrafię go zatrzymać …” . Znam ten problem, ponieważ zawsze miałem kłopoty z umysłem, który w nieskończoność był zaangażowany w myślenie o czymś. A pragnienie by zatrzymać myślenie i wysiłek by się go pozbyć tworzy warunki dla wzmożenia myślenia!

Istnieją generalnie dwa podejścia do rozumienia związku pomiędzy umysłem i mózgiem. Poprzez umysł rozumiemy subiektywną stronę rzeczy, pełny zakres przeżywanego doświadczenia – tak świadomego, jak i nieświadomego – łącznie z doświadczeniem myślenia, postrzegania, pamięci, pragnienia, stanów emocjonalnych i być może nawet poczucia transcendencji. Poprzez mózg rozumiemy obiektywną stronę, fizyczną materię pomiędzy naszymi uszami i w całym naszym ciele, z jej złożoną architekturą wzajemnie połączonych neuronów i elektrochemicznych procesów, które je aktywują, blokują lub łączą.

Kamma jest słowem, które spotyka się coraz częściej w dzisiejszych czasach. Szkoda tylko, że jest ono prawie zawsze niewłaściwie używane, często jakby oznaczało „los” czy „przeznaczenie”. Jest to niefortunne, choć nieuchronne wypaczenie, ponieważ w swoim pierwotnym buddyjskim kontekście kamma jest pojęciem o niezrównanej głębi i znaczeniu.

Większość z nas mieszka w zimnych ciasnych klatkach własnych czterech kątów – gorączkowo strzegąc swojego najwygodniejszego miejsca pod słońcem. Pochłonięci niepokojącymi nas żądzami i dojmującymi pragnieniami, rzadko zwracamy uwagę na losy swoich sąsiadów. Jeśli już to robimy, to najczęściej tylko po to, aby upewnić się, że nie próbują oni wtargnąć na nasz teren – lub po to, by znaleźć jakiś sposób zagarnięcia ich własności.

W odległym królestwie znajduje się najpiękniejszy park rozrywki w całym, olbrzymim roju wszechświatów. Śliczne panny i beztroscy młodzieńcy przechadzają się po gajach wiecznie kwitnących drzew. Złote liście kołysane przez delikatne wietrzyki, wydzwaniają delikatne i leniwe melodie. Przepiękne ptaki i olbrzymie motyle fruwają przez zacienione gaje. Ziemia łagodnie się wznosi, a w oddali widać czarodziejski zamek na szczycie stromego wzniesienia; cudowną konstrukcję krętych wieżyczek i zawiłych balustrad. Jego geometria oszałamia zmysły, bez potrzeby dotarcia do wysadzanych drogimi kamieniami ścian, złotych dachów, czy gargulców z alabastru i nefrytu.

Listy pisane przez Ñāṇavīrę do znajomych mu osób, którym objaśniał Dhammę. Wszystkie weszły do książki "Clearing the Path" wydaną przez Path Press.

Na przestrzeni ostatnich 50 lat ten odłam buddyzmu zajął silną pozycję w Tajlandii. Jego zwolennicy utrzymują, że są przedstawicielami nowoczesnego odłamu Theravādy. Chociaż ruch cieszy się obecnie dużą popularnością w Bangkoku i podobno ma poparcie wśród przedstawicieli tajskiego rządu, to jest on negowany przez wielu mnichów theravādyjskich, m.in. ze względu na podejście do pojęcia „attā”, czyli „ja”.

Dzisiaj wybrałam suttę nr. 33 z Majjhima Nikāyi – Dłuższa mowa o pasterzu krów. Wybrałam tę suttę, dlatego że jest ona naprawdę istotna nie tylko dla mnichów i mniszek, lecz również odnosi się do osób świeckich. Zauważyłam, że jest to bardzo dobra sutta i dotyczy ona wszystkich. Zacznę czytać suttę, która opisuje różne cechy i po przeczytaniu każdej z tych cech zacznę je objaśniać. Jeżeli po zakończeniu czytania sutty ktoś z was będzie mieć jakieś pytania, możecie pytać i zatrzymać się w dowolnym momencie, przeczytam jeszcze raz i postaram się wytłumaczyć wszystkie cechy. I jeżeli nadal pojawią się jakieś pytania będziecie mogli zgłaszać kolejne pytania. Czy jest to dobre rozwiązanie? Ok.

Po prostu zauważcie czy macie jakieś pojawiające się obsesyjne myśli - jakieś głupie zdanie, które może przepływać przez wasz umysł. Jeśli teraz zatoniecie w pasywnym stanie, wtedy obsesyjne myśli wezmą górę. Ale ucząc się rozumieć jak pracuje umysł i jak go zręcznie używać, podejmujecie tą szczególną myśl, pojęcie 'Buddho' (Buddha, Ten Który Wie), i utrzymujecie je w umyśle jako myśl. Nie utrzymujecie tego jako obsesyjnej, nawykowej myśli, ale jako zręczne zastosowanie myśli, używając jej by podtrzymać koncentrację w okresie jednego wdechu, wydechu, przez piętnaście minut.

Według nauczania Buddy droga do prawdziwego szczęścia nie leży w zaspokajaniu pożądania, ale w odkrywaniu i eliminacji przyczyn cierpienia, co w praktyce oznacza kontrolę i usuwanie pragnienia. W przyjęciu takiego podejścia nie chodzi o kształtowania siebie w zimnej purytańskiej ascezie. Dhamma jest stopniowym nauczaniem, które uczy nas, jak kierować naszym życiem w sposób, w który to zostanie natychmiast nagrodzone i satysfakcjonujące. Nie sprzyja rozwojowi osobistemu, który wymaga represji i zadawania sobie bólu i cierpienia, lecz delikatnie oferuje nam praktyczne wskazówki mające zastosowanie do naszych obecnych okoliczności, wytyczne, które pomagają nam wzrastać ku prawdziwemu szczęściu i spokojowi.

Usiądź prosto i wygodnie, nie wychylaj się do przodu ani do tyłu, na prawo ani na lewo. Zamknij oczy i pomyśl o czymś pozytywnym. Skieruj miłującą dobroć najpierw do siebie, bo jeżeli nie potrafisz życzyć sobie dobrze, jeżeli sam szczerze nie pragniesz szczęścia, niemożliwe jest, żebyś mógł życzyć szczęścia innym. Tak więc pomyśl sobie: „Obym odnalazł prawdziwe szczęście.” Przypomnij sobie, że jest ono czymś, co pochodzi z wewnątrz, nie jest to więc samolubne pożądanie. W rzeczywistości, jeżeli odkryjesz wewnętrzne pokłady szczęścia, będziesz w stanie promieniować nim na innych. Szczęście to w żadnym wypadku nie polega na zabieraniu czegokolwiek innym.

Pierwszą rzeczą, którą warto pamiętać o przeszkodach to fakt, że są one uwarunkowane. To jest najważniejsze. Nie są to jakieś moce, które tobą kierują ani nic takiego. Nie są niezależnymi bytami, które istnieją w twoim umyśle. To tylko uwarunkowania, powstają i przemijają jak inne warunki. Czasami więc są, czasami ich nie ma. Czasami są bardzo silne, czasami są słabe. Więc nie lekceważ ich, ale nie traktuj ich jako jakiejś nieustępliwej siły.

Buddha uznawał, że nie potrafimy doświadczać prawdziwego szczęścia w naszym życiu. Zaczynamy zdawać sobie sprawę, że nawet gdy warunki materialne stają się bardziej komfortowe lub ogólnie osiągamy jakiś sukces w naszym życiu, to tak naprawdę nie o to w tym chodzi, coś jest nie tak, odczuwamy jakiś brak.

Medytacja chodzenia przydaje się w życiu codziennym. Krótki okres, np. 10 minut, formalnego chodzenia pozwala na skupienie umysłu przed praktyką siedzenia. Ponadto w ciągu dnia, kiedy wielokrotnie przemieszczamy ciało z miejsca na miejsce, uważność rozwinięta w medytacji chodzenia może być bardzo pomocna.

Ja zawsze wybieram małego kotka, bo lubię koty. Wyobrażam sobie więc małego kotka w taki sposób, żeby był tak sympatyczny, jak to tylko możliwe. Wizualizuję go sobie jako porzuconego, głodnego, brudnego, przerażonego, zmarzniętego, niekarmionego od dłuższego czasu. Wszyscy ludzie, z jakimi kiedykolwiek miał kontakt ranili go, tylko pomyślcie, jak musi się bać. Łatwo jest mi odnaleźć w sobie miłującą dobroć dla takiego maleńkiego, bezbronnego stworzonka. Jeżeli któreś z was nie lubi kotów, może to być także piesek, a jeżeli ktoś nie lubi i psów – małe dziecko czy cokolwiek innego, co z łatwością rozbudza w was miłującą dobroć.

To moja pierwsza sobota od powrotu z odosobnienia, dlatego zacznę od zupełnych podstaw. Wszyscy na pewno słyszeliście o uważności [mindfulness]. W żadnej księgarni nie może dzisiaj zabraknąć działu o uważności.

Dlatego jeśli chcecie, zamknijcie proszę oczy. Możecie nawet wyobrazić sobie jak zwalniacie. Tak jak samochód, który jechał z bardzo dużą prędkością, ale teraz skręca na podjazd waszego domu, dlatego może jechać bardzo wolno. A kiedy już zaparkujecie, możecie zarzucić hamulec i wyłączyć silnik. I być wolnym. Więc wiecie o czym mówię - silnik, czyli wasz umysł - myślenie, martwienie się, planowanie, pamiętanie, cały zgiełk, który czyni twój silnik gorącym. Teraz przekręcamy kluczyk i wyłączamy silnik. Wyjmujemy kluczyk i wkładamy do kieszeni na pół godziny. Parkujemy swój umysł w chwili obecnej, która tak naprawdę jest naszym domem.

Tematem tej książki jest praktyka medytacji Vipassana. Podkreślam, praktyka. Jest to podręcznik medytacji zawierający praktyczne wskazówki, przewodnik dający wgląd w medytację krok po kroku. Ma być praktyczny. Przeznaczony jest do używania. Powstało już wiele książek szczegółowo omawiających buddyzm jako filozofię a także teoretyczne aspekty medytacji buddyjskiej. Zainteresowanym polecamy zapoznanie się z nimi. Wiele z nich jest bardzo dobrych. Niniejsza książka to podręcznik. Została napisana dla tych, którzy pragną medytować, a zwłaszcza dla tych, którzy chcą zacząć od razu. W USA jest bardzo niewielu wykwalifikowanych nauczycieli medytacji buddyjskiej. Naszym zamiarem jest przedstawienie podstawowych informacji koniecznych do tego by już sam początek był udany. Tylko ci, którzy postępować będą zgodnie z naszymi zaleceniami mogą ocenić czy nam się udało, czy nie. Tylko ci, którzy rzeczywiście medytują regularnie i pilnie, mogą osądzić nasz wysiłek. W żadnej książce nie można omówić każdego problemu, z jakim zetknąć się może medytujący. Wcześniej czy później konieczna będzie obecność kompetentnego nauczyciela. Jednakże, w międzyczasie poznać można podstawy; do pełnego zrozumienia treści tych stron prowadzi długa droga.

Medytacja nie jest łatwa. Wymaga czasu i wysiłku, a także wytrwałości, zdecydowania i dyscypliny. Wymaga mnóstwa cech, które zwykle uważamy za nieprzyjemne i których wolelibyśmy uniknąć za wszelką cenę. Można to określić słowem "determinacja". Z pewnością o wiele łatwiej jest nie przejmować się i oglądać telewizję. Dlaczego więc warto? Dlaczego poświęcać na nią czas i energię, kiedy można się bawić? Dlaczego zawracać sobie głowę? To proste. Ponieważ jesteś człowiekiem. I właśnie z tego prostego powodu, że jesteś człowiekiem, twoim dziedzictwem jest wrodzone niezadowolenie z życia, którego nie można się pozbyć. Można je usunąć ze świadomości na jakiś czas. Można je ignorować przez dłuższy czas, lecz i tak zawsze powróci - zwykle, gdy się tego najmniej spodziewasz. Nagle, pozornie bez powodu, zatrzymujesz się, robisz podsumowanie, i zdajesz sobie sprawę z tego jak naprawdę wygląda twoje życie.

Medytując, napotkasz problemy, jak każdy. Przybierają one różnoraką postać, a jedyne, czego możesz być pewien, to to, że się pojawią. Cała sztuka w tym, aby radząc sobie z nimi, przyjąć odpowiednią postawę. Trudności to nieodłączna część twojej praktyki. Nie należy ich unikać. Należy je wykorzystać. Dostarczają nam nieocenionej okazji do nauki.

Powodem, dla którego tkwimy w marazmie, jest to, że nieustannie uciekamy od swoich problemów i gonimy za przyjemnościami. Medytacja dostarcza nam sytuacji laboratoryjnej, w której możemy zbadać ten syndrom i odkryć sposoby radzenia sobie z nim. Różne przeszkody i problemy powstające podczas medytacji są wodą na nasz młyn. Są materiałem, z którym pracujemy. Nie ma przyjemności bez odrobiny bólu. Nie ma bólu bez odrobiny przyjemności. Życie składa się z radości i smutków, które idą ręka w rękę. Medytacja nie jest wyjątkiem. Będą dobre i złe chwile, ekstaza i lęk.

Wcześniej czy później każdy medytujący natrafi podczas praktyki na coś, co go rozproszy, i potrzebne mu będą wskazówki, jak sobie z tym radzić. Istnieją eleganckie sposoby na to, by pomóc ci powrócić na właściwy tor szybciej, niż gdybyś usiłował dokonać tego jedynie za pomocą silnej woli. Koncentracja i uważność idą ręka w rękę. Jedno jest dopełnieniem drugiego. Jeśli którekolwiek z nich jest słabe, ma to wpływ na drugie. Gdy mamy gorsze dni, zwykle trudno nam się skoncentrować. Umysł wędruje bez celu. Potrzebna ci metoda przywrócenia koncentracji, nawet jeśli umysł się temu sprzeciwia. Na szczęście taka metoda istnieje. W rzeczywistości masz wybór spośród różnorodnych, tradycyjnych, praktycznych sposobów.

Wspaniale ci się medytuje. Twoje ciało tkwi w całkowitym bezruchu, a umysł jest wyciszony. Podążasz po prostu płynnie za oddechem… wdech, wydech, wdech, wydech… spokojny, pogodny, skoncentrowany. Wszystko jest doskonałe. I wtedy, nagle, pojawia ci się w głowie myśl nie mająca nic wspólnego z medytacją: "Ale mam ochotę na loda". Oczywiście, to jest dekoncentracja. Nie to miałeś robić. Zauważasz to, powracasz do oddechu, z powrotem do płynnego rytmu: wdech, wydech, wdech, wydech. I wtedy pojawia się: "Zapłaciłem ten rachunek za gaz?". Kolejne rozproszenie. Zauważasz i to, i znowu powracasz do oddechu.

Wdech, wydech, wdech, wydech…

"Jest nowy film science-fiction. Może pójdę go obejrzeć we wtorek wieczorem. Nie, nie we wtorek, bo w środę mam dużo roboty. Lepiej we czwartek…" Kolejne rozproszenie. Zostawiasz je i powracasz do oddechu, tylko że niecałkiem ci się to udaje, bo zanim kolejny raz powrócisz do oddechu, znowu słyszysz w głowie: "Ale mnie bolą plecy". I tak to idzie, rozproszenie za rozproszeniem, pozornie bez końca.

Słowo "uważność" to tłumaczenie słowa "Sati" z języka Pali. Sati to aktywność. Co to dokładnie znaczy? Nie można udzielić dokładnej odpowiedzi, przynajmniej nie za pomocą słów. Słowa powstają na symbolicznych poziomach umysłu i opisują te rzeczywistości, którymi zajmuje się myślenie symboliczne. Uważność jest presymboliczna.

Nie jest ona ograniczona logiką. Tak czy inaczej, można jej doświadczyć - dosyć łatwo - i można ją opisać, o ile pamięta się, że słowa to tylko palec wskazujący na księżyc·. Nie są tym, co opisują. Rzeczywiste doświadczenie wykracza poza słowa i jest ponad symbolami. Uważność można opisać za pomocą pojęć zupełnie odmiennych od tych, których tu użyjemy, a mimo to każdy opis może być prawdziwy.

Celem medytacji Vipassana jest ni mniej, ni więcej, tylko radykalna i trwała transformacja całego twojego doświadczenia zmysłowego i poznawczego. Ma ona zrewolucjonizować całe twoje doświadczenie życiowe. Czas, kiedy siedzisz w medytacji, przeznaczony jest na to, by umysł nabrał nowych nawyków. Uczysz się nowych sposobów odbierania i rozumienia doznań. Rozwijasz nowe metody radzenia sobie ze świadomymi myślami oraz nowe podejście do bezustannego napływu emocji. Te nowe zachowania umysłu naprawdę muszą stać się częścią całego życia. W przeciwnym przypadku medytacja jest jałowa i bezowocna, jest teorią, która nie ma połączenia z resztą życia. Bardzo ważny jest wysiłek służący temu, by połączyć te dwie rzeczy. Częściowe przeniesienie nastąpi automatycznie, ale proces ten będzie długotrwały i niepewny. Najprawdopodobniej będziesz miał poczucie, że zmierzasz donikąd, i zniechęcisz się do praktyki, którą uznasz za bezowocną.

Z medytacji możesz spodziewać się pewnych korzyści. Na początku są to praktyczne, prozaiczne rzeczy, dalsze etapy mają charakter głęboko transcendentalny. Ich skala waha się od prostoty po majestat i wysublimowanie. Przedstawimy tu niektóre z nich. Jedyne, co się liczy, to twoje własne doświadczenie.

To, co nazywamy przeszkodami, to coś więcej niż tylko nieprzyjemne nawyki umysłu. Są pierwotnym przejawem procesu ego samego w sobie. Poczucie ego jako takie jest przede wszystkim poczuciem oddzielenia - postrzeganiem dystansu pomiędzy tym, co nazywamy "ja", a tym, co nazywamy "inni". Takie postrzeganie ma miejsce tylko wtedy, gdy jest nieustannie podsycane, a tym, co je podsyca, są przeszkody.

Medytacja to słowo. Słyszałeś je już wcześniej, inaczej bowiem nie sięgnąłbyś po tę książkę. Proces myślenia opiera się na skojarzeniach, a słowo 'medytacja' przywodzi na myśl wiele różnych skojarzeń. Niektóre są prawdopodobnie prawdziwe a inne to stek bzdur. Niektóre z nich odnoszą się do innych rodzajów medytacji i nie mają nic wspólnego z praktyką Vipassany. Zanim przejdziemy dalej powinniśmy oczyścić umysł ze śmieci, po to by zrobić miejsce na nowe informacje. Zacznijmy więc od tego, co najbardziej oczywiste.

Medytacja to słowo, a słowa są używane w różny sposób przez różne osoby. Takie stwierdzenie może wydawać się banalne, lecz tak nie jest. Ważne jest, by precyzyjnie określić, co dokładnie rozumiemy przez słowa, których używamy. Na przykład: każda kultura na Ziemi stworzyła jakiś rodzaj praktyki umysłu, który można by określić mianem medytacji. Wszystko zależy od tego, jak ścisłą definicję przyjmiemy. Medytację praktykują wszyscy, od Eskimosów po mieszkańców Afryki. Techniki te są niezwykle zróżnicowane i nie zamierzamy tutaj wymieniać ich wszystkich. Od tego są inne książki. Dla celów tej książki ograniczymy się do omówienia tych praktyk, które są najlepiej znane na Zachodzie i najczęściej kojarzone ze słowem medytacja.

W ostatnim stuleciu zachodnia nauka poczyniła niezwykłe odkrycie w dziedzinie fizyki. Jesteśmy częścią świata, który nas otacza. Sama czynność obserwacji wpływa na rzeczy, które obserwujemy. Rozważmy następujący przykład. Elektron jest niezwykle mały. Nie można go zobaczyć bez specjalnej aparatury, i od tej aparatury zależy, co obserwator zobaczy. Z jednej strony, jeśli spojrzymy na elektron wydaje się on być cząsteczką, maleńką twardą kulką, która odbija się od tego co napotka i porusza się po liniach prostych. Z drugiej jednak strony elektron wydaje się przyjmować postać niematerialnej fali, promieniuje i pulsuje. Elektron to raczej wydarzenie niż przedmiot. A obserwator uczestniczy w tym wydarzeniu dzięki samemu procesowi obserwacji. Tego typu interakcji nie da się uniknąć w żaden sposób.

Choć tematów medytacji jest wiele, zdecydowanie zalecamy, by zacząć od całkowitego skupienia uwagi na oddechu, po to by wejść w stan niezbyt głębokiej koncentracji. Pamiętaj, to nie jest praktyka techniki koncentracji. Praktykujesz uważność, do której potrzebna jest ci tylko częściowa, niezbyt głęboka koncentracja. Celem jest doskonalenie uważności, której kulminacją jest wgląd i mądrość, by zrozumieć prawdę taką, jaka jest. Celem jest dokładne poznanie rzeczywistego mechanizmu współdziałania ciała i umysłu. Celem jest pozbycie się psychicznych zadr, po to by uczynić swoje życie prawdziwie spokojnym i szczęśliwym. Umysłu nie można oczyścić, jeśli nie będziemy postrzegać rzeczy takimi, jakie są. "Widzenie rzeczy takimi, jakie są" to wyrażenie niejednoznaczne i niosące ze sobą wiele treści. Wielu początkujących medytujących zastanawia się, co mamy na myśli, ponieważ każdy, kto ma dobry wzrok, dostrzega jakie rzeczy są.

Medytacja praktykowana jest już od kilku tysięcy lat. To dość dużo czasu na eksperymentowanie, a procedura została bardzo starannie udoskonalona. Praktyka buddyjska zawsze uznawała, że ciało i umysł są ze sobą ściśle powiązane, a jedno wpływa na drugie. W związku z tym zaleca się pewne praktyki fizyczne, które ogromnie wspomagają proces doskonalenia się. Należy się do nich stosować. Pamiętaj jednak, że te postawy są jedynie pomocą w praktyce. Nie pomyl ich z praktyką. Medytacja nie oznacza siedzenia w pozycji lotosu. To czynność umysłu. Można ją praktykować, gdzie się chce. Lecz postawy te pomogą ci w opanowaniu tej czynności, przyspieszą rozwój i postępy. Wykorzystaj je.

Medytacja, której nauczamy, nazywana jest Medytacją Wglądu. Jak już zostało powiedziane, ilość rozmaitych obiektów, na których można się skupić podczas medytacji jest niemalże nieograniczona, a przez wieki ludzie wykorzystali wielką ich liczbę. Nawet w tradycji Vipassana istnieje zróżnicowanie. Niektórzy nauczyciele medytacji nauczają, by podążać za oddechem, obserwując podnoszenie się i opadanie brzucha. Inni polecają skupienie się na odczuciu kontaktu ciała z poduszką, dłoni spoczywającej na drugiej dłoni, lub stykających się nóg. Jednakże metoda, którą wyjaśniamy poniżej, uważana jest za najbardziej tradycyjną i przypuszczalnie właśnie jej Budda nauczał swoich uczniów. Satipatthana Sutta, oryginalna rozprawa Buddy na temat uważności, mówi w szczególności, że należy rozpocząć od skupiania uwagi na oddechu, a w następnej kolejności obserwować wszystkie inne pojawiające się zjawiska fizyczne i umysłowe.

W medytacji trzymamy się tej samej prostej procedury. Wyznaczamy konkretny czas, poświęcony wyłącznie rozwijaniu umiejętności umysłu nazywanej uważnością. Czas ten przeznaczamy wyłącznie na tę czynność i tak sobie wszystko organizujemy, żeby nic nam nie przeszkadzało. Nie jest to umiejętność, której łatwo się nauczyć. Spędziliśmy całe życie wyrabiając w sobie nawyki mentalne, które w rzeczywistości stanowią przeciwieństwo ideału nieustającej uważności. Uwolnienie się od tych nawyków wymaga pewnej strategii. Jak już zostało powiedziane, nasze umysły są jak szklanka z mętną wodą. Celem medytacji jest usunięcie osadu, tak abyśmy mogli zobaczyć, co jest w wodzie. Najlepiej jest po prostu pozwolić mu się osadzić. Daj mu czas, a sam się osadzi. W końcu woda będzie czysta. W medytacji przeznaczamy wyznaczony czas właśnie na ten proces oczyszczenia. Jeśli przyglądamy się temu z zewnątrz, wydaje się to być całkowicie bezużyteczne. Siedzimy sobie i pozornie tyle z nas pożytku co z kamiennego posągu. Wewnątrz jednak dużo się dzieje. Ta mentalna zupa osadza się, a umysł się oczyszcza, co przygotowuje nas do tego, by radzić sobie z tym, co przyniesie życie.

W krajach buddyzmu Theravada tradycyjnie rozpoczyna się sesje medytacyjne od intonowania pewnych formułek. Amerykanie zwykle odrzucają je już na pierwszy rzut oka, traktując je jedynie jako nieszkodliwe rytuały. Jednakże, te tzw. rytuały, zostały stworzone i udoskonalone przez grono praktycznych i oddanych osób, i służą celom wyłącznie praktycznym. Warto przyjrzeć im się dokładniej.

Moim zdaniem większość ludzi interesuje się praktycznym wymiarem medytacji. Ich życie jawi się im jako pełne stresu, lęków, nie jest tak szczęśliwe jakby tego pragnęli - sądzą więc, że medytacja pomoże im w poprawieniu jakości ich życia. Wszystkie badania (a jest ich całkiem sporo w tej dziedzinie) wskazuje na fakt ogromnej skuteczności medytacji w wymienionych wyżej sferach. Medytacja rzeczywiście łagodzi stres, podnosi jakość twojego życia. Taki więc opisaliśmy pierwszy powód, dla którego ludzie podejmują praktykę medytacyjną.

Jeśli powstaną jakiekolwiek rozkojarzenia, pamiętam jaka jest moja intencja w tym momencie, by być świadomą, uważną, za każdym razem wracając do oddechu. Nie wyobrażam sobie oddechu, nie kontroluję oddechu, czekam na to, by oddech sam się pojawił, podążam za jego rytmem.

Coś jest nie tak ze światem. Nie wiesz co to jest, rodzaj uczucia, które prześladuje cię, gdziekolwiek jesteś, cokolwiek byś nie robił. Tego rodzaju stwierdzenia pojawiają się zarówno w telewizji, na dużym ekranie, w książkach czy artykułach. Można o tym mówić godzinami, pisać eseje, nawet wkładać w usta bohaterom filmowym. Buddha miał na to jedno słowo - dukkha. Kto chciałby wiedzieć więcej - jak w rozwijanych wiadomościach - może coraz głębiej wchodzić w temat.

Co to jest rozproszenie? Rozproszenie to niezauważony akt przeniesienia uwagi z jednego obiektu na inny. Pomimo że jestem całkowicie skupiony na obserwacji mojego wdechu czuję ból nogi. Nagle, uświadamiam sobie, że moja uwaga skupia się na bólu, a nie na oddechu, który został przesunięty na dalszy plan czy też może całkowicie zapomniany. O tym, że moja uwaga przesunęła się z jednego obiektu na drugi zorientowałem się dopiero po fakcie – nie w jego trakcie. Mamy tendencję do “budzenia” się w środku roztargnienia. Nie dostrzegamy jego początku – tej chwili, w której uwaga przenosi się z jednego obiektu na następny. Co byśmy mogli zobaczyć mogąc zauważyć i obserwować ten właśnie ruch?

W medytacji, patrzymy na ruch pragnienia, ale nie osądzamy pragnienia. Niektórzy ludzie myślą, że buddyści są całkowicie przeciwni pragnieniu, ale nauka Buddhy nie jest nauką unicestwiania - to przebudzenie. Pragnienie nie jest czymś, co odrzucamy albo próbujemy zniszczyć. Zastanawiamy się nad nim i rozumiemy, że jest ono uwarunkowaniem w naturze.

Usiądź prosto i wygodnie, nie wychylaj się do przodu ani do tyłu, na prawo ani na lewo. Zamknij oczy i pomyśl o czymś pozytywnym. Życzliwość skieruj najpierw do siebie, bo jeżeli nie potrafisz życzyć sobie dobrze, jeżeli sam szczerze nie pragniesz szczęścia, niemożliwe jest, żebyś mógł życzyć szczęścia innym. Tak więc pomyśl sobie: "Obym odnalazł prawdziwe szczęście." Przypomnij sobie, że jest ono czymś, co pochodzi z wewnątrz, nie jest to więc samolubne pożądanie. W rzeczywistości, jeżeli odkryjesz wewnętrzne pokłady szczęścia, będziesz w stanie promieniować nim do innych. Szczęście to w żadnym wypadku nie polega na zabieraniu czegokolwiek innym.

Ajahn Fuang, mój nauczyciel, odkrył kiedyś, że wąż wprowadził się do jego pokoju. Za każdym razem, kiedy wchodził do pomieszczenia, widział jak wąż pełzał do wąskiej przestrzeni za szafę. I nawet jeśli zostawiał otwarte drzwi w ciągu dnia, wąż nie chciał opuścić pokoju. Mieszkali więc przez trzy dni razem. Był bardzo ostrożny, by nie przestraszyć węża lub sprawić, by poczuł się zagrożony jego obecnością. Ostatecznie trzeciego dnia, kiedy mnich siedział, medytując, zwrócił się spokojnie, w umyśle, do węża: „Posłuchaj, to nie tak, że cię nie lubię, nie żywię do ciebie złych uczuć. Ale nasze umysły pracują w inny sposób, byłoby bardzo łatwo o nieporozumienie między nami. Jest dużo miejsc w lesie, w których mógłbyś mieszkać, bez dyskomfortu z powodu mieszkania ze mną.” Siedział, kierując mettę w kierunku węża, a ten w końcu opuścił pokój.

Jeśli jesteś bardzo idealistyczny i kogoś nienawidzisz, wtedy czujesz, że 'Nie powinienem nikogo nienawidzić. Buddyści powinni mieć mettę dla wszystkich żyjących istot. Powinienem każdego kochać. Jeśli jestem dobrym buddystą to powinienem lubić każdego.' To wszystko pochodzi z niepraktycznego idealizmu. Miej mettę dla niechęci, którą odczuwasz do małostkowości umysłu, zazdrości, zawiści - co oznacza pokojową koegzystencję, nie stwarzanie problemów, nie utrudniając ani nie stwarzając problemów z powodu trudności, które pojawiają się w życiu, zarówno w naszych ciałach jak i umysłach.

Pierwsza zasada to: dlaczego tak ważna jest praktyka miłującej dobroci wobec samego siebie. Co należy zrozumieć? Należy wiedzieć czym jest miłująca dobroć. Kiedykolwiek uczysz się jakieś praktyki, musisz wiedzieć co to jest. To jak z produktami, kupujesz coś i musisz wiedzieć dlaczego tego potrzebujesz, wobec tego musisz znać ten produkt. Musisz to zrozumieć. Następnie musisz wiedzieć jak to zrobić, jak to zastosować, co możesz z tego otrzymać i jakie są z tego korzyści. Więc powinieneś ugruntować się na tych czterech zasadach. Pierwsza zasada jest ważna, najpierw musimy zadbać o samych siebie. Odnośnie zakończenia naszego życia, musimy być spokojni i wyciszeni wewnętrznie, gdyż to właśnie my mamy wyruszyć w następną podróż, nikt inny. Jeżeli nie wytrzymujemy sami ze sobą, wtedy nie jest dobrze, ponieważ to my i nasz własny umysł, który jest naszym bliskim i nieodzownym towarzyszem. Zabieramy go ze sobą, bierzemy ze sobą naszą kammę, dlatego tak ważne jest, aby zacząć od siebie.

Mindfulness w uproszczonej postaci znajduje się dzisiaj w skrzynce z narzędziami każdego prawie coacha i wielu psychoterapeutów. Ale dopiero znajomość buddyjskiego kontekstu uważności wydobywa jej bogactwo i głębię

Zaraz obok Dalaj Lamy, S.N. Goenka jest prawdopodobnie najbardziej znanym na Zachodzie buddyjskim nauczycielem pochodzącym z Azji. Wielu znanych amerykańskich nauczycieli pobierało u niego nauki. S.N. Goenka regularnie odwiedza Europę, Australię oraz Stany Zjednoczone, a co roku tysiące ludzi z całego świata ściągają tłumnie na jego dziesięciodniowe oraz miesięczne kursy medytacyjne w okolicach Bombaju.

"Łzy napłynęły mi do oczu, kiedy uświadomiłam sobie, że osiągnęłam to do czego aspirowałam przez wieki w saṃsārze. Otrzymanie święcenia jako pierwsza bhikkhunī po prawie tysiącletniej przewie w ordynacji kobiet na Sri Lance. To było niewiarygodne!"

Zaaranżowałem ordynację mniszek. Popierałem te dążenia w Australii i miałem z tym później sporo problemów. Ale koniec końców, jak mawiają w Australii: „ Jeśli chcesz zrobić omlet, musisz rozbić kilka jaj”. Innymi słowy, kiedy tylko chcesz zrobić krok naprzód, zawsze pojawią się jakieś przeszkody. Towarzyszy to rozwojowi ludzi na całym świecie. Wszystkich nie da się przekonać. Odpowiedzią na pytanie, czy ordynacja mniszek ma jednogłośne poparcie całej Sanghi, brzmi: nie, oczywiście, że nie i nigdy nie będzie miała. Nigdy nie uzyskasz stuprocentowego poparcia, czegokolwiek byś w życiu nie robił.

Wykład Bhante Sujato, który odbył się 30 listopada 2015 roku, w Feminotece, w Warszawie. Tematem wykładu była rola kobiet w buddyzmie, zwłaszcza mniszek (bhikkhunī). Bhante Sujato jest wielkim orędownikiem pełnych wyświęceń kobiet w buddyzmie Theravādy.

Gdy Santeri Ahola postanowił opuścić Finlandię i wyruszyć do Tajlandii, aby zostać po raz drugi w swoim krótkim życiu buddyjskim mnichem jego starsza siostra Anja postanowiła wyruszyć z nim do jego przyszłego klasztoru i nagrać cały proces.

Buddyzm zakłada, że cały czas jesteśmy gośćmi; gościmy w naszych ciałach przez kilkadziesiąt lat, a potem je odpuszczamy. Nasze ciała nie należą do nas. Jeśli myślisz, że twoje ciało należy do ciebie, jedź na cmentarz i popatrz na tych wszystkich ludzi, którzy myśleli, że są właścicielami swoich ciał. Oni też odeszli. Jesteśmy tylko gośćmi w tych ciałach. Przez sześćdziesiąt-siedemdziesiąt lat, może mniej. Nie jest twoje. Pamiętaj o tym, a wtedy poczujesz się w swoim ciele o wiele lepiej. To nie moje, ja tu tylko na chwilę.

Prawdopodobnie bardziej cierpiałem w związku z nadmiernym, naiwnym entuzjazmem niż z powodu zbyt wielu wątpliwości. Spotkanie z buddyzmem było właśnie wynikiem okresu wątpliwości. Nie wiedziałem co robić, ale wiedziałem, że muszę zmienić swoje życie, choć nie byłem pewny na co je zmienić. Buddyzm był dla mnie czymś przejrzystym, czułem, że jest to coś co chciałbym robić. Zacząłem praktykować Dhammę w Tajlandii, więc kiedy tam pojechałem porzuciłem już większość spraw mojego życia; rozstałem się z dziewczyną, zostawiłem rodzinę, oddałem swoje gitary, wszystkie przedmioty, które definiowały moje życie. Nie było tego zbyt wiele do porzucania.

Wywiad z Czcigodną Dhammanandą o jej wczesnym wychowaniu w tradycyjnej rodzinie buddyjskiej w Tajlandii i o tym jak poczuła, że ma "dość" przyziemnego życia i postanowiła wyjść z domu, stając się swego rodzaju "rebeliantką".

Moja tradycja buddyzmu pochodzi z Tajlandii. To, co chciałbym wam zaproponować, to kilka zasadniczych idei tej formy tajskiego buddyzmu. Buddyzm to bardziej religia refleksji niż wierzeń. Cokolwiek więc powiem, będzie to sposób, w jaki ja doświadczam buddyzm i co możecie rozważyć. Nie uważam siebie za eksperta w dziedzinie buddyzmu. Ludzie często pytają, czy buddyzm to religia, ponieważ my nie mówimy o Bogu. Powiedziałbym, że buddyzm to jest religia, ale jego "narzędzia" różnią się od "narzędzi" chrześcijaństwa. Jest to różna postawa religijna od postawy teistycznej. Buddyzm ma cel. Celem tym na poziomie indywidualnym jest uwolnienie się od wszelkiego cierpienia, a na poziomie społecznym - zapewnienia ludziom tej możliwości uwolnienia się od cierpienia.

W każdym razie mnożenie szczęścia i pokoju powinno być waszą motywacją. Nie przychodźcie tutaj tylko słuchać mnie; wyjdźcie i powtarzajcie dobre historie, wykorzystujcie dobre pomysły i naśladujcie dobre postawy. Jeśli nie możecie pracować jako wolontariusze, przynajmniej zróbcie coś dla najbliższych sąsiadów, przyjaciół, czy innych ludzi, którym możesz pomóc. Bądź życzliwy. Żyj tak, żeby nieść radość i dobro dla wszystkich żywych istot. Niech to będzie twoja motywacja do działania. Bo to naprawdę potrafi zmotywować i napędzić człowieka, tak że czuje, że żyje, i że to życie ma sens. Może nie da ci takiego kopa energii jak pozabijanie wszystkich złych ludzi, pozbycie się skorumpowanych polityków, ale to o wiele szlachetniejsze. To trudniejsza praca i bardziej czasochłonna. Ale o niebo skuteczniejsza. Jej owoce to lepsze społeczeństwo. Nadaje też sens i motywację, żeby wstawać rano i działać. To jest właśnie motywacja: nie siedzieć bezczynnie. Właściwie to czasami powinniście posiedzieć bezczynnie. Ale nie cały czas. Posiedźcie i pomedytujcie, ale potem idźcie pomóc społeczeństwu.

Uważność, medytacja, wyrzeczenie się, zmieniają nasze relacje z pragnieniowym umysłem, oczami, językiem, ciałem. Zmieniają się tendencje wszystkich zmysłów do przywiązywania się i awersji. Takim sposobem uzyskujemy trochę wolności wokół siebie. Podoba mi się to ostatnie określenie, kiedy Buddha mówi: „wolni od skaz”, jest to wyzwalające dla naszych relacji między okiem, a obiektem który widzimy, dla naszego ciała, dla wszystkich odczuć cielesnych, dla umysłu i jego pragnieniowości, jego awersji, osądzania i strachu, których umysł doświadcza. To jednocześnie rozwiązuje stare nawyki i zapoczątkowuje świeże spojrzenie na bezosobowość tych zjawisk…

Rozważając moje doświadczenie w życiu kontemplacyjnym, powiedziałbym, że błędne myślenie opiera się na poglądzie, w którym jesteśmy jaźnią trwale oddzieloną od wszystkiego innego. Jest to pogląd, w którym myślimy, że jesteśmy tą tutaj osobą, w jakiś sposób wrzuconą we wszechświat i przezeń uwarunkowaną, bezbronną ofiarą okoliczności. Jak wiele razy myśleliście albo słyszeliście, jak inni ludzie komentują, “Co ja takiego zrobiłem, by sobie na to zasłużyć? Dlaczego ja? Dlaczego te rzeczy musiały mi się przydarzyć?”. I jak często okazuje się, że ludzie zastanawiają się, dlaczego czują się tacy samotni, wyobcowani, zagubieni albo przygnębieni? To są bardzo powszechne ludzkie doświadczenia, prawda? Często doświadczamy uczucia izolacji, oddzielenia i samotności, poczucia bycia zagubionym w systemie wszechświata, który o nas nie dba, który jest bezosobowy, nieczuły i niesprawiedliwy. Kiedy osądzamy doświadczenia naszych żywotów z pozycji permanentnej i absolutnej separacji od wszystkiego innego, wtedy oczywiście rezultatem jest alienacja, lęk i niepokój. I nasze myśli będą wyrastać z tych uczuć. Sposób, w jaki postrzegamy świat, będzie brzemienny w podejście powstające z tego lęku i niepokoju.

Dla buddyzmu wrodzona godność człowieka nie wynika z naszego związku z wszechmocnym Bogiem lub obdarzenia nas nieśmiertelną duszą. Wynika raczej ze wzniosłego miejsca, jakie życie ludzkie zajmuje w rozległym obszarze świadomej egzystencji. Daleka jest od zredukowania człowieka jedynie do roli dziecka szczęścia. Buddha naucza, że sfera ludzkiego istnienia jest bardzo szczególną strefą, która mieści się w samym środku duchowego centrum kosmosu. Fakt, że ludzie mają zdolność dokonywania wyborów moralnych, które nie są wspólne dla innych rodzajów istot, sprawia, że życie ludzkie jest wyjątkowe. Chociaż ta zdolność nieuchronnie podlega ograniczającym warunkom, zawsze posiadamy dostęp do marginesu wolności wewnętrznej, która pozwala nam zmienić siebie, a tym samym – zmienić świat.

W 1949 roku oficer brytyjskiego wywiadu wypłynął na Cejlon, by stać się buddyjskim mnichem. Wyświęcony jako Czcigodny Ñāṇavīra, żył w lasach w pobliżu nadmorskiej miejscowości Bundala aż do samobójstwa w 1965 roku. Film opowiada o jednym z najznamienitszych mnichów buddyjskich naszych czasów, rebelianta, samotnika, pełnego wewnętrznych konfliktów, nosorożca, który w pojedynkę przemierzał dżunglę.

Kiedy inni mówią rzeczy, które nam się podobają, uśmiechamy się. Kiedy mówią coś, co nam się nie podoba, marszczymy brwi. Jak sprawić, żeby ludzie mówili każdego dnia tylko miłe rzeczy? Czy to możliwe? Nawet twoje własne dzieci… Czy kiedykolwiek powiedziały coś, co ci się nie podobało? Czy kiedykolwiek zdenerwowałeś swoich rodziców? Nie tylko inni ludzie, ale także własny umysł potrafi nas zdenerwować. Czasami rzeczy, o których myślimy, nie są przyjemne. Co możesz zrobić? Załóżmy, że spacerujesz i nagle wpadasz na pniak drzewa… Łomot!… „Auć!”… Gdzie jest problem? Kto kogo tak w ogóle kopnął? Kogo zamierzasz obwiniać? To twoja własna wina. Nawet własny umysł może być dla nas nieprzyjemny. Jeśli o tym pomyślisz, zobaczysz, że to prawda. Czasem robimy rzeczy, które nawet nam się nie podobają. Wszystko co możesz powiedzieć, to: „Niech to szlag!”, nie ma nikogo innego, kogo można by było obwinić.

Buddha powiedział, że bogaty czy biedny, młody czy stary, człowiek czy zwierzę, żadna istota na tym świecie nie może utrzymać się w jednym stanie na długo. Wszystko doświadcza zmiany i deprywacji, to fakt życia, na który nie mamy żadnego remedium. Ale Buddha powiedział, że to co możemy zrobić, to kontemplować ciało i umysł by zobaczyć ich bezosobowość, to że żadne z nich nie jest "mną" czy "moje". Mają one tylko prowizoryczną rzeczywistość. To jak ten dom, jest on tylko nominalnie twój. Nie możesz go nigdzie ze sobą wziąć. To samo stosuje się do twego bogactwa, twoich posiadłości i twojej rodziny. Są twoje tylko z nazwy. Nie należą w rzeczywistości do ciebie, należą do natury.

Co dzieje się w naszych umysłach? Czy to rzeczywiście "ja" myśli i czuje? Ten film pokazuje podejście do odpowiedzi na te pytania poprzez medytację.

Film opowiada historię fikcyjnego mnicha, zwanego Nyanadharo, który wprowadza nas w codzienne życie w klasztorne leśnej tradycji w Tajlandii. Możemy dzięki temu dowiedzieć się czym jest medytacja buddyjska i na czym polega filozofia tej religii, jakie są zwyczaje mnichów i lokalnej społeczności. Jesteśmy świadkami podróży mnicha do siostrzanego klasztoru w parku narodowym nieopodal rzeki Mekong, na granicy z Laosem. Jednym z ważniejszych wydarzeń opowiedzianych w filmie, jest odosobnienie w zachodniej części kraju, bardzo blisko granicy z Birmą (Myanmar). Widz jest świadkiem, jak opat klasztoru, z pochodzenia Kanadyjczyk, angażuje się w walkę o ochronę środowiska, aby zachować ostatnie połaci dżungli w Tajlandii.

Głównym klasztorem mnichów leśnej tradycji jest Wat Pah Nanachat, który został założony w 1975 roku przez znanego buddyjskiego mistrza medytacji, Ajahn Chah, dla zwiększającej się liczby swoich uczniów z Zachodu. Pod jego kierownictwem powstało ponad 100 klasztorów na całym świecie, niektóre z nich w krajach zachodnich, takich jak Anglia, Australia, Nowa Zelandia, Szwajcaria, Włochy i USA. W Anglii istnieją 4 klasztory w tej tradycji.

Kurs podstaw pāḷijskiego
_{tłumaczenie "Pali Primer" Lily de Silva}

Pewnego wieczoru, podczas jednego z nieoficjalnych spotkań w swojej rezydencji, Mistrz powiedział: „Kiedy słuchasz Nauki, musisz otworzyć swoje serce i spocznij w jego centrum. Nie chciej posiąść tego, co słyszysz ani też nie podejmuj drobiazgowych prób, by wszystko zachować w pamięci. Raczej pozwól Nauce przenikać twoje serce, aby ukazała się ona taką jaka jest i w każdej chwili, nieustannie bądź na nią otwarty. Przetrwa wszak to, co dojrzało do tego, by być zachowanym [w pamięci]. I dokona się to samo z siebie, nie zaś na skutek podejmowanego przez Ciebie wysiłku.

W XX wieku, dwa przejawy cierpienia stały się tak powszechne, że wydają się niemalże cechami charakteryzującymi epokę nowożytną. Jednym z nich jest dotkliwe poczucie bezsensu, wyobcowania z życia, które obecnie staje się powszechne zarówno w zmodernizowanych regionach Azji, jak i na Zachodzie. Drugi przejaw jest najbardziej widoczny w krajach Trzeciego Świata; jest to przemoc zbiorowa. Pierwszy problem tkwi w indywidualnej świadomości, drugi w relacjach pomiędzy społecznościami reprezentującymi różne rodzaje porządku społecznego. Jeśli w nadchodzących latach i dziesięcioleciach Dhamma może przynieść dobro ludzkości, musi pokazać nam drogę wyjścia z przepaści bezsensu i zaoferować wskazówki w celu zmniejszenia zakresu występowania i nasilania się przemocy zbiorowej.

Wszyscy wiemy, co się dzieje, gdy ogień gaśnie. Płomienie zamierają i ogień odchodzi na dobre. Gdy po raz pierwszy dowiadujemy się, że nazwa dla celu buddyjskiej praktyki – Nibbāna – dosłownie oznacza gaszenie ognia, to trudno wyobrazić sobie bardziej negatywny obraz duchowego celu: zupełne unicestwienie. Bierze się to stąd, że taki sens tej koncepcji jest błędem w tłumaczeniu; nie tyle słowa, co obrazu. Co reprezentował zgaszony ogień dla Hindusów w czasach Buddhy? Na pewno nie unicestwienie.

Trening buddysty tradycyjnie składa się z trzech dziedzin: moralności, koncentracji i mądrości (wglądu w naturę umysłu a przez to rzeczywistości w ogóle). W każdej z nich łatwo o pomyłkę. Moralność nie jest w buddyzmie zbiorem bezwzględnych przykazań. Ale to nie znaczy, że buddyjskie wskazania – by nie zabijać, kraść, kłamać, krzywdzić innych przez seks i zatruwać ciało oraz umysł narkotykami lub alkoholem - można dowolnie naginać.

Nibbana nie ma nic wspólnego ze śmiercią. Słowo „Nibbana” oznacza „ochłoda” [ang. coolness]. W przeszłości, gdy używano tego słowa w potocznym języku, ludzie używali go na co dzień i również oznaczało ono „ochłodę”. Gdy jest stosowane w języku Dhammy, w kontekście religijnym, wciąż oznacza ono „ochłodę”, jednak odnosi się do ochłonięcia lub wygaśnięcia ognia splamień (kilesa, reakcyjnych emocji). W codziennej mowie oznaczało ono także zagaśnięcie płomieni ognia.

Idea Nibbany jako nadrzędnego celu ludzkich wysiłków bez wątpienia uderza zwykłego człowieka, niewinnie cieszącego się przyjemnościami swych zmysłów, jako jednoznacznie zniechęcające pojęcie, jeżeli się mu powie, że to nic więcej jak wstrzymanie istnienia. Nawet myśliciel może oczekiwać czegoś bardziej pozytywnego niż ledwie wygaszenie jako summum bonum. Wzdrygamy się przed myślą, że nasza egzystencja z jej niepokojami i ekstazami jest całkowicie niekonieczna, odpycha nas sugestia, że powinniśmy lepiej z tym skończyć i jest całkiem naturalne, że puthujjana będzie szukał formuły by uratować coś z (jak sobie wyobraża tonącego okrętu).

Prezentowana książka jest jedynie zarysem metody medytacyjnej nauczanej współcześnie przez Ashin Tejaniya, ucznia Sayadaw Shwe Oo Min, w ośrodkach medytacyjnych w Birmie (Myanmar). Zalecana jest ostrożność w stosowaniu instrukcji medytacyjnych zawartych w tekście. Rozwijanie czterech podstaw uważności (satipaṭṭhāna), zwłaszcza praca z umysłem (cittānupassanā), powinno odbywać się pod kierunkiem doświadczonego nauczyciela.

W tych czasach wywiera się wiele nacisku na ludzi, by opowiedzieli się po jakiejś stronie, w różny sposób. Nasze umysły łatwo poszukują ustalonej pozycji, by się jej trzymać. Tą pozycją mogą być poglądy polityczne, poglądy religijne, poglądy narodowe albo osobiste. Mogą to być poglądy dotyczące klasy społecznej, rasy albo płci. Ludzie desperacko stają po jakiejś stronie w najgłupszych kwestiach. Czujemy potrzebę obrania jakiegoś stanowiska po to, by mieć poczucie celu i znaczenia w naszym życiu. Jeżeli nie mamy jakiejś opinii, prawdopodobnie będziemy uważani za beznadziejnego nudziarza.

To mnie nauczyło, czym jest zazdrość: widzimy własne cierpienie, i tak, czasami to czego doświadczamy jest trudne, i patrzymy na innych, i myślimy sobie: „ach, gdybym był taki jak oni, to już bym nie cierpiał.” Ale to nieprawda. Uwalniasz się od jednego rodzaju cierpienia, i wtedy zaczynasz doświadczać innego. Chcielibyście być bogaci? Chcielibyście wygrać na loterii w tym tygodniu? Jeśli tak, to jesteście głupi. Jesteście absolutnie niepoważni. To fakt, teraz być może doświadczacie cierpienia wynikającego z biedy, a gdybyście wygrali na loterii to nie mielibyście już tego cierpienia. Nie musielibyście czekać na autobus, żeby dojechać do domu. Nie musielibyście się martwić o kartę kredytową, bo stać by was było na opłacenie rachunków. Nie musielibyście wstawać codziennie wcześnie rano i iść do pracy której nie znosicie, żeby zapłacić rachunki. Nie doświadczalibyście już tego cierpienia.

"Niebieskie oczy w szafranowych szatach" to dokument z 1979 roku, w którym ekipa filmowców przedstawia mnichów buddyjskich pochodzących z krajów Zachodu, przebywających w owym czasie w Tajlandii. Możemy więc zobaczyć wywiady z młodym Ajahnem Brahmem (Ajahn Brahmavamso, obecnie opat klasztoru w Perth w Australii), Ajahnem Amaro (obecnie opat klasztoru Amaravati w Wielkiej Brytanii), Ajahnem Jayasaro (w filmie jako ubrany na biało upasaka, później jeden z opatów Wat Pah Nanachat w Tajlandii), Ajahnem Pabhakaro (weteran wojny w Wietnamie, były pilot śmigłowca szturmowego, ówczesny opat klasztoru Wat Pah Nanachat), oraz innymi.

Znamienny dar nauk Buddhy leży w czymś, co nazywamy niedwoistością. Jest to podejście typu „ani-ani” w stosunku do filozoficznych pytań. Monistyczne religie posiadają tendencję, aby mówić o Jednym: Jednym Bogu, o Całości lub o Naturze Buddhy lub o Jednym Umyśle i jest to bardzo inspirujące. Zwracamy się do monistycznych doktryn po inspirację. Lecz inspiracja jest tylko jednym z poziomów doświadczenia religijnego i dlatego musimy z tego wyrosnąć. Musimy puścić pragnienie inspiracji, czy też wiarę w Boga lub w Jedność, w Jeden Umysł lub we wszystko obejmującą dobroć, czy w uniwersalną sprawiedliwość.

To jest to co kocham w buddyzmie, zwłaszcza w Azji. Pojechałem do Tajlandii, to samo zdarza się w Sri Lance, byłem na Sri Lance, ale nigdy nie byłem w Birmie. Idziecie na wielką ceremonię na Sri Lance, albo w Tajlandii i to jest chaos. Nic nie jest uporządkowane. Nic nie dzieje się na czas. Mieszkańcy Sri Lanki nazywają to czasem Sri Lanki, Tajowie nazywają to czasem tajskim. Dlaczego w Australii robimy rzeczy zgodnie z planem? Nie, to był chaos i byłem tym zachwycony. Dlatego właśnie nienawidzę zorganizowanej religii. Zdezorganizowana religia, to jest to co lubię. Dezorganizacja, która jest w stanie się zaadaptować. To jest świetna rzecz, powinniście pójść na czyjąś wielką ceremonię, wielkie wydarzenie w Tajlandii. To działa. Może nie przebiega zgodnie z planem, może nie przebiega zgodnie z rozkładem, niektóre rzeczy są odwoływane, inne rzeczy są dodawane. To tylko życie, to rzeczywistość, to ludzkość, to tylko ludzie i to działa.

Obecnie ludzie lubią spekulować o tym, co się dzieje, kiedy człowiek umiera. Materialistyczny pogląd mówi, że kiedy umierasz to jest koniec. Pogląd o reinkarnacji stwierdza, że nasza dusza odradza się w innej formie. Niektóre religijne zapatrywania proponują niebiosa w niebie i piekło pod ziemią. Ale musicie przyznać sami przed sobą, że nie wiecie, co się wtedy dzieje, ponieważ jeszcze nie umarliście. Przyszłość jest nieznana, ale jesteście obecnie mocno uwikłani w istnienie w żyjącej formie. Zatem musimy dojść do porozumienia z tym istnieniem, z tym życiem, w ramach zmieniających się doczesnych uwarunkowań świadomości opartej na zmysłach.

Film jest opowieścią o tworzeniu miejsca i szans dla mniszek (bhikkhuni), które zwykle dostępne są tylko dla mnichów (bhikkhu).

Buddyjski mnich, Czcigodny Ajaan Tippakorn Sukhito, przeor klasztoru i ośrodka medytacyjnego Ban Sawang Jai, w Pak Chong, w Tajlandii, mówi o karmie.

Buddyjski mnich, Czcigodny Ajaan Tippakorn Sukhito, przeor klasztoru i ośrodka medytacyjnego Ban Sawang Jai, w Pak Chong, w Tajlandii, mówi o medytacji.

Dziś na nowo przyjrzymy się często cytowanej mowie Buddhy, Kalama Sutrze. Ta sutra jest określana jako „namowa Buddhy do samodzielnego sprawdzenia”, ale chociaż w sutrze rzeczywiście dogmatyzmowi i ślepej wierze silnie przeciwstawiono samodzielne sprawdzanie i badanie, to jednak cokolwiek problematyczne jest, czy rzeczywiście treść sutry jest zbieżna ze wszystkim, co się na jej temat twierdzi. W przypadku tego urywka tekstu, zacytowanego bez podania kontekstu, Buddha został ukazany jako pragmatyczny empiryk, który odrzuca wszelkie doktryny i wiarę. Natomiast jego Nauka (Dharma) dla ludzi samodzielnie myślących jest po prostu narzędziem służącym poznaniu prawdy poprzez akceptowanie lub odrzucanie rzeczy wedle własnego widzimisię.

Często zapominamy, że popełnianie błędów w naszym codziennym życiu nie jest niczym nadzwyczajnym. W buddyzmie popełnianie błędów jest w porządku, tak samo jak bycie niedoskonałym. Czyż nie jest to wspaniałe? Oznacza to, iż możemy cieszyć się wolnością z bycia istotą ludzką, zamiast myśleć o sobie jak o kimś cudownym i wielkim, kto nigdy nie popełnia błędów. Czyż nie jest to straszne, kiedy myślimy, że nie wolno nam popełniać błędów? Bo przecież popełniamy błędy, a później musimy je ukrywać i próbować zataić prawdę. Wtedy dom przestaje być oazą spokoju, ciszy i komfortu. Oczywiście, większość sceptyków powie: „Jeśli pozwolić ludziom na popełnianie błędów, w jaki sposób nauczą się czegokolwiek? Będą bezustannie popełniać coraz więcej błędów”. Działa to jednak w inny sposób. Przykład z mojego życia: kiedy byłem nastolatkiem, mój ojciec powiedział mi, że nigdy mnie nie wyrzuci ze swojego domu ani nie zamknie mi drzwi przed nosem. Cokolwiek bym w życiu nie zrobił, zawsze mam tam wstęp, nawet gdybym popełnił najgorsze błędy. Kiedy to usłyszałem, odczytałem jego słowa jako wyraz miłości i akceptacji. Zainspirowały mnie i szanowałem mojego ojca do tego stopnia, że nie chciałem go zranić, nie chciałem sprawiać mu kłopotów i próbowałem jeszcze mocniej zasłużyć sobie na ten zaszczyt.

Buddha rozpoznał różnice pomiędzy emocjami. Istnieją tak zwane negatywne emocje, które stanowią problem. To żal, złość, strach, pragnienie zemsty, złamane serce czy cokolwiek innego, a zdajemy sobie sprawę, że wpływa na nasze szczęście i powodzenie w życiu, powstrzymuje nasz rozwój. To są te negatywne emocje i jest jeszcze więcej rzeczy, które można zaliczyć do tej kategorii. Są też tak zwane pozytywne emocje, jak inspiracja, jak współczucie. A jedną z najwspanialszych pozytywnych emocji, o której często zapominamy, jest spokój. Zaliczam go do królestwa emocji, ponieważ jest to coś pewnego, co nas wzmacnia i motywuje. Będę o tym mówił pod koniec wykładu. Zazwyczaj musimy najpierw zacząć przede wszystkim od negatywnych emocji.

Aby poradzić sobie z trudnymi ludźmi, należy przede wszystkim zdać sobie sprawę, że są oni integralną częścią życia. Gdy to rozumiemy, zrozumiemy także, iż napotykanie problematycznych ludzi nie jest niczym wyjątkowym. Nie ma znaczenia, czym się zajmujesz, dokąd zmierzasz i jak się zachowujesz, zawsze na nich wpadniesz. Tak więc po pierwsze, nie ma niczego niewłaściwego w spotykaniu takich ludzi. Tak naprawdę, jak mawia mój nauczyciel Ajahn Chah, możemy spojrzeć na trudnych ludzi jak na życiowe dobrodziejstwo. Oni uczą nas cierpliwości, współczucia, w gruncie rzeczy prowadzą nas ku ogromnej mądrości. Naprawdę, od miłych ludzi nie nauczycie się aż tak wiele. Przyjemnie z nimi spędzicie czas, ale to przy trudnych ludziach dostaniecie porządną nauczkę.

Jeśli ktoś zostaje złapany na posiadaniu narkotyków i boi się, jak zareagują jego rodzice, to mam nadzieję, że powiedzą: „popełniłeś błąd, ale jesteś moim synem. Nie ukarzę cię. Dziękuję, że mi powiedziałeś. Jak możemy ci pomóc?” Dzięki temu dzieci, dorastając, mają rodziców, którzy są przy nich, kiedy ich potrzebują, i nie boją się im niczego powiedzieć, bo matka i ojciec wystarczająco mocno je kochają. W ten sposób zachęcamy je do szczerości.

Odniesienie w tym sukcesu zależy raczej od twojej cierpliwości niż siły woli, ponieważ umysł wędruje i zawsze musimy cierpliwie wracać z powrotem do oddechu. Kiedy jesteśmy świadomi, że umysł wędruje, zauważamy dlaczego tak jest: może tak być po prostu dlatego, że jesteśmy skłonni wkładać wiele energii na początku, a potem jej nie podtrzymywać, czyniąc zbyt wielki wysiłek bez dopływu siły. Tak więc używamy okresu wdechu i okresu wydechu aby ograniczyć wysiłek tylko do tego okresu czasu, w obrębie którego podtrzymujemy uwagę. Przyłóż wysiłek na początku wydechu aby go podtrzymać w czasie jego trwania, poprzez cały wydech, aż do końca, a następnie znowu to samo wraz z wdechem. Ostatecznie stanie się równy, i kiedy wydaje się być to pozbawione wysiłku mówi się, że ktoś ma 'samādhi'.

Ten temat pojawia się co i rusz: na pewno część ludzi obecnych tutaj czuje, że nie są wystarczająco dobrzy, powinni być lepsi; pojawia się to też w klasztorach i dla mnichów, i dla mniszek: ludzie myślą, że nie są dobrzy i mają niską samoocenę. Jeśli ktokolwiek ma prawo mieć niską samoocenę, to ja. Popatrzcie tylko na mnie: moje życie to porażka, nie mam funduszu emerytalnego, konta w banku, oszczędności, żadnych widocznych środków utrzymania – w urzędach pytają, jakie masz środki utrzymania, a ja nie mam żadnych, jestem biedny, jestem poniżej średniej krajowej. Dlatego lubię czasem chodzić do różnych urzędów; tam dają do wypełnienia formularze i łatwo wpisać z góry do dołu „nie”, i to ich dezorientuje i nie wiedzą, co z tobą zrobić, bo nie masz aktu małżeństwa, nie posiadasz żadnych nieruchomości, nie masz samochodu, prawa jazdy – nie istniejesz. Jako mnich albo mniszka, jesteś totalnie poza skalą we współczesnym świecie. Bo do niczego się nie kwalifikujesz. Dlatego bardzo lubię chodzić do urzędów. Bardzo ich to wszystko denerwuje.

Zazwyczaj, ulegając potrzebie przekonania samych siebie o swojej niepowtarzalności i byciu niezastąpionym, zaczynamy budować mentalne obrazy – wręcz galerie obrazów – na temat naszych wyobrażeń o samym sobie. Obraz samego siebie, jaki w wyniku tego powstaje, staje się zarazem podstawą, do której lgniemy, aby podtrzymać naszą samoocenę, oraz stanowiskiem, z którego odnosimy się do innych i wprowadzamy nasze plany do świata. Aby zabezpieczyć jego wątły status, umysł stosuje całą gamę taktyk „za plecami” naszej świadomości. Podrzuca zasłony, które zatrzymują niepokojące informacje, schlebia nam wyimaginowanymi projekcjami, prowadzi nas do manipulowania ludźmi i sytuacjami w sposób, który będzie się wydawał uzasadniać nasze ciche przypuszczenia co do własnej tożsamości i zalet.

Kiedy byliśmy dziećmi i rodzic mierzył nasz wzrost, jacy byliśmy w porównaniu do średniej? Powyżej? – mogliśmy wtedy poczuć się wysocy i czuć dumę. Ale jeśli byliśmy poniżej? – wtedy schylaliśmy głowę, tak jak byśmy nie sprostali zadaniu. Jaki jest nasz umysłowy wyznacznik szczęścia, mądrości i współczucia?

W medytacji pozwalamy rzeczom, które stłumiliśmy, by pojawiły się w świadomości, bez względu na to, jakkolwiek by nie były irracjonalne. Gdy już raz dopuścimy coś do świadomości i puścimy, wtedy to coś ustaje. To jest oczyszczający proces - jak lewatywa. To, co wychodzi nie jest zbyt przyjemne, ale gdy już jest na zewnątrz, wszystko staje się lepsze.

Starożytna sentencja zawarta w Dhammapadzie podsumowuje praktykę Dhammy przy pomocy trzech prostych wskazówek: powstrzymuj się od wszelkiego zła, praktykuj dobro i oczyść swój umysł. Te trzy zasady tworzą sekwencję trzech kroków następujących po sobie kolejno – od zewnątrz, od etapu wstępnego – do wewnątrz, do samej ich istoty. Kroki te wykonujemy jeden po drugim w sposób naturalny, a oczyszczenie umysłu – jako ich kulminacja – stanowi serce buddyjskiej praktyki.

Osiągniecie właściwego poglądu nie jest prostym uznaniem listy doktrynalnych formuł lub imponującą umiejętnością żonglowania szeregiem palijskich pojęć. Sednem osiągnięcia właściwego poglądu jest kwestia zrozumienia – w głęboko osobisty sposób – istotnych prawd istnienia, wokół których ewoluuje nasze życie. Właściwy pogląd daje szerszą perspektywę. To zrozumienie naszego miejsca we wszechobejmującym systemie świata, rozpoznanie praw, które kierują naszym życiem ku lepszemu lub gorszemu. Fundamentem właściwego poglądu jest doskonałe Przebudzenie Buddhy. Korygując ów pogląd staramy się, by nasze zrozumienie natury istnienia dorównało Oświeceniu Buddhy. Właściwy pogląd może rozpocząć się od wiedzy analitycznej, ale nie kończy się na niej. Przez badanie, głęboką refleksję i rozwój medytacyjny stopniowo przeobraża się w mądrość – mądrość wglądu, która może wyzwolić nas od niemających początku więzów umysłu.

Zazwyczaj kiedy widzimy, że pragnienie dobrego samopoczucia i szczęścia jest najbardziej podstawowym pragnieniem, korzeniem tkwiącym u podstaw naszej własnej istoty, przy pomocy zwyczajnej projekcji wyobraźni, możemy wtedy z intuicyjną pewnością rozpoznać, że to same fundamentalne pragnienie również ożywia umysły wszystkich innych istot żywych. Tak samo jak my chcemy czuć się dobrze, każda istota też pragnie czuć się dobrze; tak jak my chcemy być szczęśliwi, tak samo każda inna istota pragnie być szczęśliwa; tak jak my chcemy realizować nasze cele, tak samo wszystkie inne istoty pragną realizować swoje cele swobodnie i bez przeszkód.

Dzień pierwszy odosobnienia z Bhante Sujato "Odkrywanie przyjemności w medytacji"

Dzień drugi odosobnienia z Bhante Sujato "Odkrywanie przyjemności w medytacji"

Dzień trzeci odosobnienia z Bhante Sujato "Odkrywanie przyjemności w medytacji"

Dzień czwarty odosobnienia z Bhante Sujato "Odkrywanie przyjemności w medytacji"

Dzień piąty odosobnienia z Bhante Sujato "Odkrywanie przyjemności w medytacji"

Seria krótkich filmów nagranych na wykładzie w Muzeum Azji i Pacyfiku, w których Martine daje instrukcje odnośnie podążania ścieżką.

^{Buddyjski uczony i pisarz John Peacock rozmawia z magazynem Tricycle o tym, czego możemy dowiedzieć się poprzez szczegółową analizę języka i filozofii, które dominowały w czasach Buddy.}

Aby być świadomym, musimy zastosować zręczne środki, ponieważ z początku pozostajemy pomieszani. Mamy skłonność wyobrażać sobie świadomość pojęciowo i usiłujemy stać się świadomym, sądząc że świadomość jest czymś, co jesteśmy zobowiązani otrzymać lub osiągnąć, albo usiłować rozwinąć; lecz sam ten zamiar, sama konceptualizacja sprawia, iż stajemy się niedbali. Kontynuujemy nasze wysiłki, aby stać się uważnym, zamiast po prostu być świadomym umysłu, jak stara się on zostać uważnym i jak usiłuje osiągnąć ten stan podążając za trzema przejawami pożądania, które kreują nasze cierpienie.

Dzień z życia młodego mnicha buddyjskiego. Tapassī Bhikkhu opowiada w filmie swoje codzienne obowiązki jak również podstawy doktryny buddyjskiej.

Podczas mojej pierwszej wizyty w dużym więzieniu w Perth, byłem jednocześnie zdziwiony i wzruszony liczbą więźniów, którzy zgromadzili się, by posłuchać, co mówię na temat medytacji. Sala była wypełnione po brzegi. Przybyło około dziewięćdziesięciu pięciu procent więźniów po to, by nauczyć się medytacji. W trakcie mojej prelekcji, moja utrzymywana dotąd w ryzach prawa widownia coraz bardziej się rozluźniała. Zaledwie po dziesięciu minutach, jeden z więźniów, jeden z wysokich „rangą” kryminalistów w więzieniu, podniósł rękę, by mi przerwać i zadać pytanie. Zaprosiłem go, by podszedł do przodu i zapytał:
– Czy to rzeczywiście prawda – powiedział – że poprzez medytację można się nauczyć lewitacji?

Nie widzę na polskim rynku wydawniczym lepszego wprowadzenia do buddyzmu niż ta książka. Polecam ją wszystkim, zarówno zaangażowanym buddystom jak też osobom szukającym i rozpoczynającym dopiero przygodę na ścieżce. Przede wszystkim jednak polecam ją nie-buddystom, by mogli dzięki niej odczuć, że dobro, współczucie, mądrość i oświecenie to rzeczy uniwersalne, które łączą nas wszystkich.

Buddyjski mnich, Czcigodny Ajaan Tippakorn Sukhito, przeor klasztoru i ośrodka medytacyjnego Ban Sawang Jai, w Pak Chong, w Tajlandii, sam będący słabego zdrowia uczy o tym jak powinno podchodzić się do śmierci.

Film, w którym autor opowiada o śmierci, różnych rodzajach inteligencji oraz dostrojeniu się do procesu życia.

Postawa ta stoi w wyraźnej sprzeczności z typowym Okcydentalnym podejściem, które widzi ogromną rozbieżność pomiędzy religijnym i filozoficznym obliczem buddyzmu. Filozofia wydaje się być niezwykle racjonalna, kładąc duży nacisk na samodzielność. Wgląd, który jest sednem Przebudzenia Buddhy jest niezwykle abstrakcyjny – to zasada przyczynowości. Nie ma zatem żadnego powodu dla którego filozofia o tak abstrakcyjnych początkach miałaby wykształcić jakąkolwiek religijną gorliwość, wystarczająco silną, by rywalizować z wyznaniami teistycznymi.

Pustka to rodzaj percepcji i sposób w jaki patrzymy na rzeczywistość. Niczego nie dodaje, ani nie ujmuje z informacji, które otrzymujemy na temat fizycznych i umysłowych procesów. Obserwujesz jedynie działanie umysłu i zmysłów, nie dociekając, czy cokolwiek się za nimi kryje.

To dość ciekawe, że język, który nazywamy Pāḷi - czyli kanoniczny język tradycji Theravādy - nie posiada jakichkolwiek dowodów materialnych, które by można znaleźć w Indiach, czy to w postaci starożytnych inskrypcji, czy w jakimkolwiek piśmiennictwie.

Słowo paritta w języku Pāḷi (paritrana w sanskrycie i pirit [wymawiane „pirith”] w języku syngaleskim) oznacza przede wszystkim ochronę. Paritta sutty oznaczają grupę sutt lub nauk Buddy, które uznaje się za przynoszące ochronę i poczucie bezpieczeństwa. Ochronę można uzyskać zarówno poprzez recytowanie, jak i słuchanie sutt. Praktyka ta ma swoje korzenie w samych początkach buddyzmu. Słowo paritta, w interesującym nas kontekście, zostało po raz pierwszy użyte przez Buddę w kazaniu znanym jako Khandha Paritta zamieszczonym w Mniejszym Zbiorze (Culla Vagga) Kosza Dyscypliny (Vinaya Piṭaka). Tę samą rozprawę można znaleźć również w Koszu Mów (Sutta Piṭaka), dokładnie w Kolekcji Wyliczeń (Aṅguttara Nikāya), pod tytułem AhirājaSutta (AN 4:67). To szczególne kazanie Budda polecał jako formę protekcji dla członków społeczności zakonnej. Oświecony zachęca w nim mnichów do praktykowania metty, czyli praktyki miłującej dobroci skierowanej ku wszystkim żywym istotom.

Kiedy to jest to jest, z powstaniem tego to powstaje; mianowicie, z niewiedzą jako warunek, determinacje, z determinacjami jako warunek, świadomość, ze świadomością jako warunek, imię-i-materia, z imieniem-i-materią jako warunek, sześć baz, z sześcioma bazami jako warunek, kontakt, z kontaktem jako warunek, uczucie, z uczuciem jako warunek, pragnienie, z pragnieniem jako warunek, chwytanie, z chwytaniem jako warunek, istnienie, z istnieniem jako warunek, narodziny, z narodzinami jako warunek, starość i śmierć, żal, płacz, ból, smutek i rozpacz dochodzą do istnienia; takie jest powstanie tej całej masy cierpienia.

Paṭiccasamuppāda to głęboka nauka - mawiał Buddha. Jest ona na tyle subtelna, że większość ludzi nie jest w stanie zrozumieć praw opisujących współzależne powstawanie. Niemniej jednak, jest to dziś równie istotna nauka jak wtedy, gdy Buddha wyjaśniał ją po raz pierwszy czcigodnemu Ānandzie około 2500 lat temu. Doktryna współzależnego powstawania jest rdzeniem buddyzmu, jest też na tyle trudna do zrozumienia, że ludzie popełniają poważne błędy w jej interpretacji, a tym samym zniekształcają Dhammę Buddhy. W poniższym tekście Buddhadasa Bhikkhu ukazuje przyczyny tych zniekształceń i starannie bada je oraz szczegółowo analizuje. Mylne interpretacje odnaleźć można już w początkowej fazie wczesnego buddyzmu, ale podstawowym, udokumentowanym na piśmie przykładem uchybień jest komentarz Buddhaghosy napisany około 1500 lat temu.

Słowo "paṭiccasamuppāda" wciąż brzmi dziwne i nie jest zbyt popularne wśród większości ludzi. Będzie ono często używane w tym tekście, ponieważ nie można użyć innego synonimu. Wypada także postarać się stopniowo przyswajać sobie znaczenie słowa "paṭiccasamuppāda", aż do momentu gdy termin ten będzie całkiem naturalny. Ludzie, którzy byli mnichami oraz ci, którzy studiowali doktrynę buddyjską z pewnością nasłuchali się o paṭiccasamuppādzie, ale większość, słysząc to słowo, będzie co najwyżej zmieszana, co może jedynie spowodować ich spadek zainteresowania tematem. W ten sposób nie dojdzie do zrozumienia najistotniejszego nauczania Buddhy.  Myślę, że powinniśmy używać tego słowa, tak aby zostało przyswojone przez większość ludzi.

Chciałbym teraz powiedzieć nieco więcej o szczegółach paṭiccasamuppādy tak, aby wszystko było lepiej zrozumiałe. Dla niektórych będzie to łatwe, dla innych może wydać się trudne. Jedni i drudzy powinni skorzystać zgodnie z własnymi predyspozycjami. Postaram się opisać poszczególnie wszystkie dwanaście ogniw współzależnego powstawania, zaczynając od niewiedzy.

Ci, którzy praktykują Dhammę, powinni ćwiczyć siebie by zrozumieć następujące punkty: Ten trening jest łatwy do zrozumienia, stosowny w każdym czasie, każdym miejscu, dla ludzi w każdym wieku, płci, który powinien być studiowany w szkole, jaką jest to ciało – długie na sążeń, szerokie na łokieć oraz grube na piędź - wraz z postrzegającym umysłem, który sprawuje władzę. To ciało ma wiele rzeczy od grubych po subtelne – wszystkie warte zrozumienia.

Na naszych oczach zachodzą ogromne zmiany. Największe religie świata otwierają swoje patriarchalne struktury na kobiety. Film "Pęknięcie na ścianie. Buddyjski klasztor kobiecy w Tajlandii oczami Europejki" opowiada o kobietach w Tajlandii, które stawiają pierwsze kroki na ścieżce bhikkhunī - w pełni wyświęconych mniszek buddyjskich.

To był czas głębokiej magii. Czy ktokolwiek mógłby coś takiego zapomnieć? Ziemia została poświęcona, osnuta pieśniami w starożytnym języku pali, z całą należną powagą i szacunkiem. Przygotowywałem się przez tygodnie, szyjąc i farbując szaty, ucząc się śpiewów. Wszystko to wspierane było najważniejszym przygotowaniem - gotowością serca. W końcu nadszedł „ten dzień”. Obudziłem się i ogoliłem na nowo głowę, by mogła być łysa, jak u niemowlęcia. To był dzień mojego pełnego wyświęcenia.

Phassa, „kontakt” jest definiowany w Suttach jako zejście się oka, form i świadomości oka (itd z uchem i resztą). Ale prawdopodobnie błędne jest założenie, że musimy zatem rozumieć słowo phassa, na pierwszym miejscu przynajmniej, jako kontakt pomiędzy tymi trzema rzeczami.

Ekaggata nie jest wymieniana w suttach ponieważ nie jest i być nie może częścią formuły. Przede wszystkim, vitakka i vicāra w suttach zawsze i jedynie oznaczają "rozpatrywanie" oraz "dociekanie" - nie ma takiego miejsca gdzie ich znaczenie mogłyby być interpretowane jako "wstępna i podtrzymywana uwaga" czy jakiekolwiek tego typu rzeczy. W kanonie jest nawet wyraźnie powiedziane, że vitakka i vicāra odnoszą się do myślenia w kontekście pierwszej jhāny - zobacz na przykład Kolita Sutta (SN.21.01 – Mowa do Kolity). Tamże "szlachetna cisza" zdefiniowana jest jako druga jhāna ponieważ vitakka i vicāra są teraz nieobecne. Po prostu nie jest możliwym, by w tym samym czasie skupiać się na jednym i myśleć, zatem doświadczanie ekaggaty w tej samej jhānie co vitakki i vicāry nie ma żadnego sensu.

Pojęcie „zdolności” jest częściowo spokrewnione z grecką koncepcją „cnoty”. Podobnie jak cnoty, zdolności są aktywnymi siłami, które porządkują i nadają kierunek naszym naturalnym energiom, ukierunkowując je na osiągnięcie wewnętrznej harmonii i równowagi, które są nieodzowne dla naszego autentycznego szczęścia i spokoju. Ponieważ te zdolności sprawują wewnętrzną kontrolę, to sami nie nadzorujemy siebie, ale zapewnia to nam ich powściągające działanie. Umysł pozostawiony sam sobie bez wsparcia w postaci cennego źródła nauk, staje się ofiarą sił, które w nim nabrzmiewają. Te ciemne siły opanowują nas i powstrzymują przed osiągnięciem najwyższego i autentycznego dobra. Tymi siłami są splamienia (kilesa).

Mamy w sobie subtelne sposoby sprzeciwiania się temu, co jest nieprzyjemne i zazwyczaj nie jesteśmy zbyt uczciwi co do naszych intencji. Nasze nawyki polegają na tym, że jak tylko pojawi się coś nieprzyjemnego, staramy się od tego oddalić lub to zniszczyć. Tak długo, jak będziemy to robić, nie będziemy mieli ani trochę samadhi, czy koncentracji. Spokój umysłu czy też skupione serce możemy odnaleźć dopiero wtedy, gdy pięć przeszkód jest nieobecnych, lub gdy nie jesteśmy już do nich przywiązani.

Głównymi trudnościami w owocnej medytacji oraz wyzwalającym wglądzie są przeszkody - jedna lub kilka z pięciu przeszkód (nīvaraṇa). Praktyka prowadząca do Przebudzenia może być wyrażona jako wysiłek, by przezwyciężyć owe przeszkody. Początkowo tłumimy je, by osiągnąć jhāny oraz wgląd, później przekraczamy je w pełni przez całkowity rozwój Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki.

Pytania te ukazują skomplikowaną rolę, jaką khandhy odgrywają na drugim etapie ścieżki. Pytania same w sobie są khandhami — wytworzeniami mentalnymi — i wykorzystują koncepcję khandh do dekonstrukcji wszelkiego pragnienia i przywiązania, które mogłyby skupić się w khandhach i przysparzać cierpienia. Zatem na tym etapie stosujemy khandhy do rozpoznania wad samych khandh.

Przeświadczenie, że szczęście musi się składać z robienia czegoś tylko dla swoich samolubnych motywów albo z poświęcania siebie dla innych ludzi—ta dychotomia—jest czymś bardzo Zachodnim, jednak zupełnie przeciwnym naukom Buddhy. Zgodnie z nimi, prawdziwe szczęście jest czymś co naturalnie się rozprzestrzenia dookoła. Pracując nad swoją własną prawdziwą korzyścią, pracujecie nad korzyścią innych. A także, pracując nad korzyścią innych, pracujecie nad swoją korzyścią. Przez akt dawania innym, sami zyskujecie nagrodę. Poprzez akt trzymania się wskazań i zasad, chronieniu innych od własnych nieumiejętnego zachowania, także zyskujecie: uważność, poczucie godności i wartości jako osoby. Chronicie siebie.

KAŻDY może iść do NIEBA
Po prostu BĄDŹ DOBRY!

KAŻDY

Co to znaczy KAŻDY? Czy w Buddyzmie nie jest tak, że tylko buddyści nagradzani są po śmierci?

Według doktryny buddyjskiej to, gdzie się odrodzimy po tym życiu nie zależy od naszego wyznania. Tak naprawdę nie ma żadnego wymogu by modlić się, czcić czy nawet wierzyć w Buddhę, aby być szczęśliwym w przyszłym życiu.

Myślenie jest nietrwałe. Porusza się szybko, produkując jedną myśl za drugą. Jesteśmy uwarunkowani, by myśleć poprzez kojarzenie; kiedy jedna myśl ustaje, wywołuje następną, formując nieskończony strumień. Możemy zostać usidleni przez te myśli, osądzając je albo się z nimi identyfikując albo możemy zacząć kontemplować samą myśl jako nietrwałą, jako coś, co w naszych umysłach przychodzi i odchodzi, obojętnie czy jest ona racjonalna czy irracjonalna, inteligentna czy głupia, prawdziwa czy fałszywa. Możemy kontemplować ją jako myśl, jako to, co powstaje i ustaje, zamiast próbować myśleć o myśleniu, albo analizować motywację dla naszej myśli. Dokonywanie tego rodzaju analiz ma tendencję do wzmacniania naszego poczucia bycia wyizolowaną, oddzielną jaźnią, która jest obdarzona osobowością.

Z początku medytacja będzie wymagała nieco ciężkiej pracy, jednak postaraj się znieść te trudy, zdając sobie sprawę z efektów, jakie ona przyniesie w postaci pięknych i znaczących doświadczeń. Warto się postarać. Prawo natury jest takie, że bez wysiłku nie ma postępu. Nieważne, czy jest się mnichem, czy osobą świecką – bez starań do niczego się nie dochodzi, zarówno w medytacji, jak i w czymkolwiek innym.

Pierwszy film z nagraniem audio książki autorstwa Ajahna Brahmavamso "Podstawowa metoda medytacji". Jeśli chciałbyś pomóc w projekcie i udzielić swojego głosu, skontaktuj się z nami mailowo: moc.liamg|lp.anasas#moc.liamg|lp.anasas

Drugi film i kontynuacja czytania książki autorstwa Ajahna Brahmavamso "Podstawowa metoda medytacji". Czyta Alicja Miszczor. Jeśli chciałbyś pomóc w projekcie i udzielić swojego głosu, skontaktuj się z nami mailowo: moc.liamg|lp.anasas#moc.liamg|lp.anasas

Trzeci film i kontynuacja czytania książki autorstwa Ajahna Brahmavamso "Podstawowa metoda medytacji". Czyta Kai Szuwar. Jeśli chciałbyś pomóc w projekcie i udzielić swojego głosu, skontaktuj się z nami mailowo: moc.liamg|lp.anasas#moc.liamg|lp.anasas

Czwarty film i kontynuacja czytania książki autorstwa Ajahna Brahmavamso "Podstawowa metoda medytacji". Czyta Marta Kawiak. Jeśli chciałbyś pomóc w projekcie i udzielić swojego głosu, skontaktuj się z nami mailowo: moc.liamg|lp.anasas#moc.liamg|lp.anasas

Piąty film i kontynuacja czytania książki autorstwa Ajahna Brahmavamso "Podstawowa metoda medytacji". Czyta Karolina Krawczyńska. Jeśli chcesz pomóc w projekcie i udzielić swojego głosu, skontaktuj się z nami mailowo: moc.liamg|lp.anasas#moc.liamg|lp.anasas

Szósty film i kontynuacja czytania książki autorstwa Ajahna Brahmavamso "Podstawowa metoda medytacji". Czyta Aneta Pasturczak. Jeśli chcesz pomóc w projekcie i udzielić swojego głosu, skontaktuj się z nami mailowo: moc.liamg|lp.anasas#moc.liamg|lp.anasas

Webu Sayadaw urodził się szóstego dnia po nowiu w miesiącu Tabaung w roku 1257 według kalendarza birmańskiego (17 lutego 1896r) w Ingyinbin niewielkiej wiosce koło Shwebo w górnej Birmie. Pierwszą ordynację otrzymał w wieku dziewięciu lat, otrzymując imię Shin Kumara. Mając dwadzieścia lat został ordynowany na pełnoprawnego członka Sanghi, jednocześnie zmieniając imię na U Kumara. “Webu Sayadaw”, co oznacza “święty nauczyciel z Webu” jest tytułem nadanym mu po tym jak został w pełni wykwalifikowanym nauczycielem.

Tak więc spoczęcie umysłu jest źródłem siły potrzebnej do podtrzymania wszystkich właściwości rozwijanych w toku praktyki. Dlatego jest ono tak istotną częścią właściwego skupienia. Stanowi ona źródło oraz magazyn całej wiedzy zarówno o świecie, jak i na temat Dhammy. Jeśli nie przyswoiłeś tej podstawowej zasady, nie rozwinie się umiejętne poznanie. A jeśli brak ci umiejętnego poznania, jak niby mógłbyś puścić? Będziesz musiał błąkać się po omacku kierując się nieumiejętnym poznaniem. Dopóki umysł znajduje się we władzy nieumiejętnego poznania, łudzony będzie jego wytworami.

Medytacji nie praktykujemy po to, by zdobyć czyjś podziw. Praktykujemy po to, by przyczynić się do pokoju na świecie. Staramy się stosować do nauk Buddy i przyjmować instrukcje godnych zaufania nauczycieli w nadziei, że nam również uda się osiągnąć stan czystości ducha Buddy. Gdy sami urzeczywistnimy ten stan czystości, będziemy mogli zainspirować innych i podzielić się z nimi tą Dhammą, tą prawdą.

Anicca, dukkha, anatta — nietrwałość, cierpienie i wyzbycie się ego, to trzy, najbardziej charakterystyczne, elementy nauki Buddy. Jeśli rozumiecie we właściwy sposób anicca, poznacie dukkha w całej rozciągłości oraz anatta, jako prawdę ostateczną. Poznanie tych trzech rzeczy razem wymaga czasu.

Palijskie słowo „przebaczenie” to khama, oznaczające także „ziemię”. Umysł niczym ziemia może być niereagujący i niewzruszony. Kiedy wybaczasz mi jakąś krzywdę, decydujesz się nie brać odwetu, nie szukasz okazji do rewanżu. Nie musisz mnie lubić. Po prostu uwalniasz się od ciężaru rozgoryczenia i odcinasz się od spirali retorsji, z powodu której – w przeciwnym razie – zostalibyśmy wciągnięci w brzydką, samsaryczną walkę zapaśniczą. To dar, który możesz ofiarować i sobie, i mnie, zupełnie samodzielnie – bez mojej wiedzy o tym, bez mojego zrozumienia tego, co zrobiłeś.

Celem całego cierpienia w życiu, jego znaczeniem – bo musimy nadać mu znaczenie – jest to, że możemy się z niego uczyć. Uczyć się, rozwijać i kochać. A nie umiemy kochać jeśli życie wystarczająco nam nie dokopało. Często mówię młodym ludziom: jeśli nikt nie złamał ci serca, to nie rozumiesz na czym polega bycie w związku, na czym polega prawdziwa miłość i zaufanie. Jeśli ktoś zawiódł twoje zaufanie, to rozumiesz jak bardzo jest ważne i nie pozwolisz, żeby to się kiedykolwiek powtórzyło.

Mniszki w Birmie nie mają łatwego życia. W tradycji Theravādy nie ma już prawdziwych bhikkhunī. Wymarły – jeśli można tak powiedzieć – to znaczy oryginalna linia mniszek, która zapoczątkowana była przez Mahāpajāpatigotami w pewnym momencie przestała istnieć. Wyświęcenie, jeśli ma być wiarygodne, musi posiadać nieprzerwaną tradycję, łańcuch łączący wszystkie generacje prawowitych bhikkhunī. Łańcuch ten pękł i – jak mawiają niektórzy Theravādini– nie można go już naprawić w tej Sāsanie. To samo czeka linię bhikkhów jeśli nowi mnisi nie będą dołączać do Saṃghi, a wszyscy Starsi (Thera) przeminą - wtedy nastanie koniec Sāsany Buddhy Gotamy.

Będzie to bardzo proste, znane od dawna porównanie do filiżanki. Z pewnością jesteście w stanie dostrzec sok przy brzegach filiżanki. Przybliżę do kamery. Ta filiżanka soku reprezentuje mój umysł. Medytacja polega na uspokojeniu umysłu. Słowo samadhi nigdy nie powinno być kojarzone z koncentracją, to kiepski przekład. Prawidłowym tłumaczeniem terminu samadhi jest nieporuszenie. Medytacja ma na celu wyciszenie umysłu.

Co mówi Buddha o bólu? Podkreśla, że istnieją dwa aspekty naszego złego samopoczucia. I jest to moim zdaniem jeden z kluczy do jego nauczania i zrozumienia, czym jest ból i jak się z niego wyzwolić. Buddha mówi, że ból ma dwa aspekty: jeden jest fizyczny i nie możemy na niego wiele poradzić, a drugi jest mentalny, psychiczny i na ten mamy wpływ. Zatem aspekt umysłowy jest najważniejszy. Wpływ umysłu na ból fizyczny jest czasem tak potężny, że może spowodować całkowite zniknięcie bólu.

Zazwyczaj, nasze nieoświecone próby osiągnięcia bezpieczeństwa są zarządzane przez krótkowzroczny, ale władczy egoizm zaprogramowany z punktu widzenia własnego “ja”. Zakładamy, że posiadamy trwały rdzeń indywidualnego bytu, właściwie istniejące ego, i tym samym nasze różne plany i projekty przybierają kształt tak wielu działań zapobiegających zagrożeniom własnego “ja” i promują jego dominację w ogólnym schemacie rzeczy. Buddha stawia ten punkt widzenia na głowie, wskazując, że niepokój jest mrocznym bliźniakiem ego. Deklaruje, że wszystkie próby zabezpieczające korzyści ego nieodzownie powstają z przywiązania, i że sam akt przywiązywania toruje drogę dla upadku, gdy obiekt, którego się trzymamy zanika, tak jak wszystko w naturze.

Współczucie nie jest tylko dla ludzi. Nie tylko dla istot żywych. Współczucie jest też dla chwili obecnej. Współodczuwanie z chwilą która trwa, tu i teraz; współodczuwanie z tym co masz. Otworzenie drzwi swojego serca na ten moment. Na rzeczywistość która jest tuż przed tobą. Tuż przed twoim nosem, przed twoim sercem, w tej chwili. Otworzenie się na to. Zamiast zamykać się i próbować dostać coś lepszego. Otworzenie się na ten moment. Akceptacja i trwanie w nim. Właściwie to nie tylko trwanie, bo ta chwila również się otwiera, jak piękny kwiat, który rozkwita kiedy wstaje słońce. Medytację porównuje się do lotosu o tysiącu płatków: kiedy światło i ciepło słońca padają rano na kwiat lotosu, lotos się otwiera, i otwiera, i otwiera, płatek za płatkiem, aż zostanie ostatnia, najpiękniejsza część. Tak samo działa ciepło współczucia i światło świadomości. Jeśli teraz, w tej chwili pozwolimy im zalśnić, to osiągniemy szczęście. A właściwie nie tyle osiągniemy, co pozwolimy mu po prostu przyjść do nas. To piękna metafora. Lotos otwiera się sam, o ile tylko jesteś teraz, i współczujesz. Przez zaprzestanie gonitwy za czymś innym zaczynasz zauważać tyle napływającej radości, zachwytu i piękna. Nie możesz docenić piękna trwającej chwili jeśli jesteś zajęty pragnieniem czegoś innego.

Krótkie spojrzenie na strony katalogu publikacji Pali Text Society wystarczy, by przekonać czytelnika, że istnieje więcej klasycznych tekstów pāḷijskich niż sama Tipiṭaka. Wymieszane ze znajomymi Nikāyami, tekstami Vinayi i Abhidhammy, są wykazem tytułów o długich, ledwo możliwych do wymówienia pāḷijskich nazw.

Praktyka ta polega na uczeniu się jak „miłująco akceptować” wszystko co przychodzi. Zauważ delikatne napięcie w głowie/umyśle, rozluźnij je i miękko przekieruj łagodną, miłującą uwagę z powrotem do uczucia promieniowania miłości z serca i życzenia sobie szczęścia.

Na niniejszych stronach podjąłem się próby opisania czynności, które świecki buddysta może wykonywać, mimo że mieszka daleko od krajów buddyjskich, czy nawet buddyjskich świątyń i społeczności. Musiałem wziąć pod uwagę różne codzienne i okresowe wydarzenia w buddyjskim kalendarzu i zachować tylko te, które mogą być praktykowane przez świeckich ludzi, bez obecności bhikkhów, klasztorów, świątyń, stup, i tak dalej. Z bogatych tradycji obecnych w buddyjskich krajach, omówiłem następujące trzy tematy: codzienne śpiewy ku czci Trzech Klejnotów z rozmyślaniami i medytacją; dni Uposatha, podczas których przyjmuje się osiem wskazań i trzymiesięczny pobyt (w Viharze) w porze deszczowej. Większość materiału zawartego tutaj dotyczy pierwszego z wymienionych tematów ponieważ jest istotnym, aby odbywać regularną, codzienną praktykę Dhammy.

Z mojego własnego doświadczenia, mogę wam powiedzieć, iż przekonałem się jak frustrujące bywa życie, kiedy żywię wyobrażenia, jak ono powinno wyglądać. Stąd też zacząłem raczej przyglądać się mojemu cierpieniu, aniżeli po prostu usiłować otoczyć kontrolą wszystko adekwatnie do moich pragnień. Zamiast wyrażać życzenia oraz żądania, albo starać się wszystko poddać kontroli, zacząłem płynąć z nurtem życia, i okazało się to na dłuższą metę o wiele łatwiejsze od wszystkich tych manipulacji, które stosowałem. Możemy stale być w pełni świadomi wad i nie lekceważyć ich lub zachowywać się nieodpowiedzialnie; praktykowanie miłującej życzliwości metta oznacza, że nie tworzymy wokół nich problemów poprzez żywienie do nich awersji. Możemy pozwolić sobie na to, aby płynąć z nurtem życia.

Taka interpretacja pozwala lepiej zrozumieć inne przykłady wypowiedzi Buddhy, w których podkreślał jak ważna jest appamāda. Twierdził on, że appamāda to ścieżka do bezśmiertelności [Dhp.21], albo że wszelkie użyteczne wartości umysłu mają w niej swoje podłoże, jako w sile, która je skupia i stoi na ich czele [AN.10.15; SN.03.17]. Wydaje się więc jasne, że sam „wysiłek” nie oddaje w pełni znaczenia słowa appamāda. Wysiłek pozbawiony mądrości rozsiewa jedynie wszelkiego rodzaju zamęt. Jeżeli jednak wzbogaci się go o czujność i baczność, wszystko odnajdzie właściwy tor. To dzięki temu odkrywamy nasz potencjał do niepotrzebnego wyrządzania krzywdy sobie i innym. Możemy dzięki temu zaufać naszym zdolnościom, aby – z odpowiednim podejściem – zakończyć szkodliwe działania.

Lata temu na Zachodzie, wielu buddyjskich nauczycieli, aby wyjaśnić nauczanie o nie-się, zaczęło używać terminu “brak ego”. Czasami brak ego używany jest do opisania braku zarozumiałości lub zadufania; a czasami czystego sposobu działania, bez żadnej myśli o osobistej korzyści. Jednak w swojej najbardziej szerokiej formie, nauczanie o braku ego postuluje podstawowy błąd percepcji: pomimo naszego poczucia trwałego, oddzielnego siebie, żadne takie się naprawdę nie istnieje. Poprzez próbę dostarczenia szczęścia temu złudnemu się, nie tylko umieszczamy w czymś niemożliwym nasze nadzieje, ale także krzywdzimy siebie i innych dookoła nas. Gdybyśmy tylko mogli zobaczyć nieprawdziwość ego i zrozumieć jego krzywdzące efekty, to byśmy je puścili i odnaleźli prawdziwe szczęście we wzajemnym połączeniu ze sobą, które jest naszą prawdziwą naturą.

Warto zwrócić uwagę na to, że współczesne tradycje medytacyjne vipassany i kammaṭṭhāny które reprezentują cytowani wyżej mistrzowie Theravādy miały bardzo praktyczny, życiowy charakter. Visuddhimagga z kolei zdecydowanie idzie w stronę rozbudowanego teoretycznie scholastycyzmu. Godne uwagi jest zatem sprawdzenie jak teoretyczne schematy Visuddhimaggi zostały sprawdzone w praktyce przez współcześnie medytujących buddystów. Jeśli niektóre elementy okazują się być niemożliwe do wcielenia w życie, niespójne z innymi, albo wręcz szkodliwe, to może to być wskazówką świadczącą o tym, że nie reprezentują one autentycznej wczesnobuddyjskiej doktryny, a ich obecność może być przypisana późniejszej teoretycznej ewolucji, bądź wpływom zewnętrznym.

W dzisiejszych czasach, zarówno na Wschodzie jak i na Zachodzie, wszechobecne lekceważenie prawa i porządku zasadziło w nas nieubłagane odczucie niepokoju, które uwidacznia się na ulicach, w pracy, a nawet w naszych domach. Wzrastająca liczba uzależnionych od narkotyków, wzrost drobnej przestępczości, coraz mniejszy szacunek dla innych – wszystko to razem wzięte spowodowało, że codzienne spotkania międzyludzkie zostały zatrute narastającą atmosferą podejrzliwości. Wielu ludzi czuje spokój dopiero za podwójnie zaryglowanymi drzwiami, z oknami zabezpieczonymi metalowymi kratami i bramami strzeżonymi przez czujniki alarmowe. Mimo to, często zdarza się, że pomimo uzbrojenia się w najbardziej niezawodne systemy obronne, możemy odkryć znacznie bardziej natrętne źródło niepokoju. To uczucie lęku i strachu, które może pochłonąć nas nawet w najprzyjemniejszych chwilach zadowolenia, nie wynika z zewnętrznych zagrożeń ale wyłania się, z niewyjaśnionych przyczyn od wewnątrz. Uczucie to może być powiązane z naszymi codziennymi czynnościami i powodować natłok zmartwień, jednak prawdziwą tego przyczyną nie są zewnętrzne zagrożenia, a raczej niesprecyzowane troski błąkające się na skrajach naszego umysłu.

Medytując, trenujemy umysł. To jest bardzo ważne dla jego kondycji. Jednak, jeśli nie rozwiniemy w sobie odpowiednich nawyków i chcąc, by trening ów odniósł skutek, o jaki nam chodzi, ćwiczenie umysłu może się stać się naprawdę trudne, bo umysł sam w sobie jest subtelny i wrażliwy i trenując go musimy oprzeć się na swoich najczystszych wewnętrznych cechach. Musimy przekształcić swój charakter, musi cechować się on skrupulatnością, elastycznością, uległością, powinniśmy też wyzbyć się agresji i wykazywać szacunek dla każdej czującej istoty.

'Protestancki buddyzm' to etykieta, którą początkowo w XIX w. opatrzone zostały pewne postępowe elementy w tradycji Theravādy na Sri Lance, a w bliższych nam czasach, modernistyczny buddyzm w tym kraju [USA] i na całym świecie. Czasami terminu tego używa się w sensie pejoratywnym, do pewnego stopnia uważa się, że ruch ten przesiąknięty jest orientalistycznymi i kolonialistycznymi postawami i towarzyszy historycznemu eurocentryzmowi, który zawiódł pierwszych zachodnich buddystów do podjęcia się zadania „ulepszania” tradycyjnych przejawów buddyzmu w Azji. Kolejnym zarzutem przeciwko protestanckiemu buddyzmowi jest jego tendencja do bagatelizowania, a nawet marginalizowania roli wyświęconej Saṅghi.

Gdyby ktoś zadał pytanie: „Kim jesteś?” natychmiast odpowiedzielibyśmy twierdząc: „Jestem tym i tym”. Nazwa jest tylko etykietką i może być czymkolwiek. Możemy też powiedzieć: „Jestem istotą ludzką”. W ten sposób określimy tylko gatunek, do którego należymy. „Jestem mężczyzną lub kobietą”. To tylko stwierdza płeć osoby. „Jestem córką, siostrą, żoną, matką tego i tego człowieka”, itp. To określa relacje, ale ciągle nie odpowiedzieliśmy na pytanie: „Kim jesteś?” Tworzymy dowód osobisty, aby udowodnić naszą tożsamość, ale dowód pokazuje tylko zdjęcie ciała z etykietką nazwy. Teraz wierzymy, że zadowalająco odpowiedzieliśmy na pytanie: „Kim jesteś?” Zatem identyfikujemy się z naszymi ciałami. Kiedy mówimy: „Jestem wysoki, jestem gruby, jestem piękny” itd., to w rzeczywistości mamy na myśli to, że ciało jest wysokie, grube czy piękne, ale tak naprawdę identyfikujemy ciało jako ja. Co więcej, ozdabiamy je na różne sposoby i uważamy za naszą, piękną osobę; „Czyż nie wyglądam pięknie w tym sari?” Uważamy ciało za naszą drogocenną własność – „moja twarz, moje włosy, moje zęby”, itd. Zatem bardzo jasne jest, że przywiązujemy się do materialnego ciała jako naszego własnego ja. To identyfikowanie się jest tak szeroko akceptowane i kompletne, że przeniknęło także zwyczaje lingwistyczne. [W języku angielskim], w słowach takich jak „ktoś” (z ang. somebody – przyp. tłum), „każdy” (everybody – przyp. tłum.), i „nikt” (nobody – przyp.tłum.), ciało (body – przyp.tłum.) używane jest w odniesieniu do osoby.

Wbrew psychologicznym teoriom umysł ani nie jest hermetycznie zamknięty na wpływy z zewnątrz, ani „osobowość” nie jest niezmienną strukturą, niewrażliwą na otoczenie, lecz przez całe życie funkcjonuje jako wysoce plastyczny twór dopasowujący się do otoczenia. Gdy nawiązujemy znajomości i wikłamy się w sprawy otoczenia, zawartości kontaktujących się ze sobą umysłów przenikają się, dając szansę na rozwój i transformację. Treści nieświadomie przekazywane z umysłu do umysłu mają potencjał dokonania zmian w ludzkiej psychice, czego nie biorą pod uwagę lub nie wiedzą strony zaangażowane w kontakt.

Inaczej niż judaizm, chrześcijaństwo czy islam, buddyzm nie jest religią Księgi. Jego różne tradycje i odłamy posługują się własnymi, zróżnicowanymi co do treści i objętości, kanonami pism. Pomiędzy czynnikami, które na ten stan spraw wpłynęły dwa wydają się mieć znaczenie podstawowe. Pierwszy to fakt, iż powstanie pierwszych pisemnych redakcji przekazu ustnego nastąpiło ponad 300 lat po ostatecznym wyzwoleniu (parinirwanie) Buddy Siakjamuniego i co najmniej dwa wieki po pierwszym rozłamie Zgromadzenia (sanghabheda), które był powołał. Okoliczności powstawania tych redakcji były odmienne, autorów dzieliły różne doświadczenia, dokonywano ich w odległych od siebie miejscach, a nawet różnych językach. Czynnik drugi, który zajście pierwszego poniekąd umożliwił, to szczególna cecha buddyzmu, jego ugodowość względem idei poważanych w różnych społecznych i kulturowych otoczeniach, a z nią otwartość na doktrynalne modyfikacje, o ile nie wyzywają pryncypiów religii. To ona sprawiła, że powoływanie się na wymóg ortodoksji miało pośród buddystów stosunkowo niewielkie wzięcie. Kolejne rozłamy zachodziły bowiem także po spisaniu przekazu, i obok pism powszechnie akceptowanych pojawiały się i takie, które sankcjonowały doktrynalne poróżnienie. Źródłem kontrowersji były najczęściej kwestie związane z praktyką, przede wszystkim różna ocena środków (upaja) osiągania wyzwolenia.

Głównym celem tych Uwag o Dhammie jest wykazanie błędów pewnych bieżących interpretacji Kanonu Palijskiego przeważnie związanych z tradycją i zaoferowanie w to miejsce czegoś z pewnością mniej łatwego ale i prawdopodobnie mniej nieadekwatnego. Te uwagi zatem zakładają, że czytelnik jest (lub jest przygotowany na to by być) obeznany z oryginalnymi tekstami i z językiem Pali (gdyż nawet najbardziej kompetentne tłumaczenie czynione jest kosztem stylu a reszta jest poważnie myląca)*. Uwagi te zakładają również, że jedynym powodem zainteresowania czytelnika Suttami Pali jest troska o jego własne dobro. Oczekuje się, że czytelnik jest subiektywnie zaangażowany w niepokojący problem, problem jego egzystencji; co jest również problemem jego cierpienia. Zatem, na stronach tych nie ma nic co zainteresowałoby profesjonalnego scholastyka, dla którego kwestia osobistej egzystencji nie pojawia się, gdyż całą troską naukowca jest eliminacja lub ignorowanie indywidualnego punktu widzenia, aby ustalić obiektywną prawdę - jakby bezosobową syntezę publicznych faktów. Esencjonalnie horyzontalny pogląd scholastyka na rzeczy, szukanie powiązań w przestrzeni i czasie i jego historyczne podejście do tekstów dyskwalifikują go z jakichkolwiek możliwości zrozumienia Dhammy, którą Budda sam nazwał akalika, bezczasową.

W każdym razie, doktorat to coś, co można osiągnąć, jeśli się nie poddaje. To dobra lekcja dla wszystkich. Jaki to ma związek z buddyzmem? Taki, że to wszystko opiera się na podstawowym prawie kammy. Wiele osób myśli, że kamma to to samo, co przeznaczenie. Rozdano nam jakieś karty i musimy nimi grać. Ale to nie jest prawo kammy o którym ja, jako mnich, uczyłem się z sutt i z przemyśleń Buddhy. To nie o to chodzi w kammie. To przeszłość rozdaje karty, którymi musimy grać.

Buddha kiedyś powiedział, że wszystkie zjawiska są zakorzenione w pragnieniu. Wszystko o czym myślimy, co mówimy lub robimy - każde doświadczenie - pochodzi od pragnienia. Nawet "my" mamy swoje źródło w pragnieniu. Odradzamy się w tym życiu ze względu na nasze pragnienie odradzenia się. Świadomie lub nie, nasze pragnienia nieustannie, na nowo definiują nasze poczucie tego, kim jesteśmy. Pragnienie określa to, w jaki sposób zajmujemy nasze miejsce w przyczynowej macierzy przestrzeni i czasu. Jedyną rzeczą, która nie jest zakorzeniona w pragnieniu jest Nibbāna, ponieważ jest to koniec wszelkich zjawisk i znajduje się nawet poza znaczeniem słowa "wszystko" stosowanego przez Buddhę. Jednak ścieżka, która prowadzi do Nibbāny zakorzeniona jest w pragnieniu - w umiejętnym pragnieniu. Ścieżka do wyzwolenia przenosi granice umiejętnego pragnienia, aby sprawdzić, jak daleko mogą one zostać przesunięte.

W krytyce buddyzmu za tzw. "soteriologię negatywną" papieża Jana Pawła II, odzwierciedlają się echa oszacowywania nauk buddyjskich, które były szeroko głoszone przez chrześcijańskich misjonarzy w XIX wieku. Wedle tego poglądu buddyzm jest ponurą doktryną, której eskapizm neguje świat i ma na celu unicestwienie jednostki w bezimiennej nicości. Uczeni badacze azjatyckiej religii, włączając w to chrześcijan o otwartych umysłach, od dawna uważają tą charakterystykę buddyzmu za błędną. Ten negatywny pogląd na buddyzm był po części zakorzeniony w zwykłym nieporozumieniu, a po części w rozważnym wykoślawieniu, mającym na celu usprawiedliwienie ewangelizacyjnych ambicji chrześcijańskich misji. Dlatego dziwne jest, że obecna głowa kościoła katolickiego powtarza te przebrzmiałe argumenty, pozostające w sprzeczności z polityką "otwartości", zainaugurowaną na II soborze watykańskim w latach 60-tych. Trudno nie podejrzewać, że dokonana przez papieża negatywna ocena buddyzmu jest - podobnie jak jego XIX-wiecznych poprzedników - motywowana tkwiącym u podstaw misjonarskim programem.

Nauczanie Buddhy w dwojaki sposób pomaga w rozwiązywaniu wielkich dylematów stojących obecnie przed ludzkością. Po pierwsze stanowi bezkompromisowo realistyczną analizę psychologicznych źródeł ludzkiego cierpienia, a po drugie jest etycznie uszlachetniającą dyscypliną proponowaną jako rozwiązanie. Być może w tym tkwi najcenniejszy wkład buddyzmu w nasze życie.

To są uwarunkowania w naturze, które musimy rozpoznać i zobaczyć; nie poprzez potępienie, ale poprzez zrozumienie ich. Zatem dochodzimy do prawdziwego poznania tego ruchu w naszym umyśle, ruchu pożądania, chciwości, szukania czegoś - oraz pragnienie pozbycia się tego. Możecie być świadkiem i tego - pragnienia pozbycia się czegoś co macie, albo jakiejś sytuacji, albo samego bólu. 'Chcę się pozbyć bólu, który mam, chcę się pozbyć mojej słabości, chcę się pozbyć tępoty, chcę się pozbyć swojego niepokoju, mojego pożądania. Chcę się pozbyć wszystkiego co mnie denerwuje. Dlaczego Bóg stworzył komary? Chcę się pozbyć tych szkodników.'

Przełamujesz tę iluzję, że jesteś śmiertelną rzeczą - ale nie mówię też, że jesteś nieśmiertelnym stworzeniem, ponieważ zaczniesz się tego czepiać i możesz zacząć myśleć, 'Moja prawdziwa natura jest tożsama z ostateczną, absolutną Prawdą. Moja prawdziwa natura jest nieśmiertelną, ponadczasową wiecznością błogości.' Jednak zauważ, że Buddha powstrzymywał się od używania zwrotów, które mogłyby nas przywiązać do naszych idei o Ostatecznej Prawdzie. Kiedy zaczynamy używać takich terminów i zwrotów, możemy żyć z głową w chmurach.

Buddha nie był typem nauczyciela, który zwyczajnie odpowiadał na pytania. Uczył on także, jakie pytania zadawać. Rozumiał siłę pytań: to, że nadają one kształt lukom w wiedzy pytającego i narzucają ten kształt – słuszny lub nie – odpowiedziom, które miałyby wypełnić te luki. Właściwa informacja może przybrać niewłaściwy kształt, jeśli zostanie użyta do odpowiedzenia na niewłaściwe pytanie. Jeśli następnie użyjesz tej odpowiedzi jako narzędzia, to z pewnością zastosujesz ją w niewłaściwych sytuacjach i uzyskasz niewłaściwe wyniki.

Kiedy Buddha mówi: „Nie znam żadnej innej rzeczy bardziej sprzyjającej wielkiej krzywdzie niż nieposkromiony umysł” [Rūpādi Vagga (AN.01.001 … AN.01.010 – Rozdział o materii)], to myślę, że odnosi się ku dzisiejszemu upodobaniu do wielozadaniowości. Kiedy umysł stara się robić kilka rzeczy naraz, nie wykonuje żadnej z nich dobrze. To empiryczny fakt, wielokrotnie eksperymentalnie dowiedziony, który jest łatwy do samodzielnego zademonstrowania: spróbuj jednocześnie pisać SMS-a, kiedy prowadzisz auto sterowane przez nawigację w nieznanej okolicy, przeszukuj fale radiowe w poszukiwaniu najświeższych wyników w lidze oraz dyskutuj na temat bieżących problemów w twoim związku.

Instrukcje do medytacji, nagranie audio, opublikowane na kanale youtube Sasany. Pierwsze 15 minut Ānāpānasati (uważność oddechu) w okolicach nozdrzy, potem w całym ciele oraz pītisukha (przyjemność związana z oddechem). Ostatnie 15 minut - mettabhāvana - rozwój miłującej dobroci.

Pięć Wskazań stworzonych zostało, aby zdyscyplinować i oczyścić trzy aspekty ludzkiego działania – ciało, mowę i umysł. Powstrzymywanie się od zabijania, kradzieży, niewłaściwego życia seksualnego, dyscyplinuje działania cielesne. Powstrzymywanie się od fałszywej mowy, dyscyplinuje działania werbalne. Na podstawie tego czwartego wskazania oczekuje się także, aby człowiek unikał pomówień, obraźliwej i bezmyślnej mowy. Podwójna dyscyplina ciała i mowy ma zbawczy wpływ na czystość umysłu, chociaż całkowita czystość umysłu może nastąpić skutecznie jedynie poprzez bhavana, rozwój mentalny lub medytację. Piąte wskazanie przeciwko używaniu środków odurzających próbuje ochronić władze umysłowe od degeneracji złych nawyków. Człowiek pod wpływem używek nie ma nad sobą żadnej kontroli, a zatem z łatwością ulega pokusie pogwałcenia pozostałych czterech wskazań.

Język angielski i ogromna dawka informacji, sprawia, że książka ta to prawdziwa gratka dla osób zainteresowanych jhānami – tłumaczonych na język polski jako wchłonięcia, absorpcje, wysokie stany medytacyjne. Akademickie podejście do tematu, pełne przypisów i cytatów z kanonu pāḷijskiego i komentarzy, co krok zaskakujące czytelnika świeżym, czasami kontrowersyjnym podejściem do tematu.

Pewnie wielu z was słyszało takie historie, ale ten profesor postanowił bliżej się im przyjrzeć i stwierdzić, czy były to tylko dziecięce fantazje czy było w nich coś więcej, i spędził całe życie badając je. Badania muszą być sfinansowane i profesor Stevenson otrzymał fundusze ze źródła, które wydaje się bardzo odpowiednie do finansowania badań nad reinkarnacją: z firmy Xerox. Firma, która jest związana z tworzeniem kopii sponsorowała badania nad reinkarnacją – pasuje jak ulał.

Batchelor: Czy ewolucyjny postęp musi opierać się na osobowej ciągłości? Czy nie można pojmować go w kategoriach, powiedzmy, grupowych, kulturowych lub w kategoriach ciągłości społecznej, której jesteśmy częścią, w kontekście buddyjskiej tradycji jaką odziedziczyliśmy po ponad dwóch i pół tysiąca lat? Dlaczego postęp ten ma się ograniczać do wymiaru indywidualnej jednostki?

Kiedy szukam słowa „połączone”, znajduję w słowniku synonimy, takie jak „związane”, „przymocowane” i „przyczepione”. Dlaczego więc tak dużo mówi się dzisiaj o „wzajemnym połączeniu” (ang. interconnectedness), skoro w buddyzmie słowa te nie kojarzą się dobrze? Czy Buddha faktycznie nauczał nas o tym, że „wszystkie rzeczy są wzajemnie połączone”?

Medytacja vipassany jest jak uprawianie ogrodu. Mamy ziarno wyraźnego i pełnego widzenia, którym jest uważność, z jaką obserwujemy zjawiska. Aby to ziarno wyhodować, aby odżywiać roślinę i aby zebrać owoce transcendentnej mądrości, musimy się zastosować do pięciu procedur. Jest to tzw. Pięć Ochron lub Pięć Nuggahita.

Jedną z tych rzeczy, czy też mocy, zdolności, których rozwijanie zalecał, jest wiara lub przekonanie, ufność. W buddyzmie zaczyna się od wiary w Buddę, ale nie w rodzaju doktrynalnego wyznania w rodzaju „Wierzę w jedynego Buddę”. Jest to raczej wiara, że jest duchowa ścieżka, że jest Oświecenie, że ludzkie istoty mogą się rozwijać, że mamy tą możliwość i potencjał. Bez tego rodzaju przekonania - wiary, pewności, że istnieje duchowa ścieżka można oczywiście egzystować w świeckim społeczeństwie, ale cała sfera serca będzie bardzo ograniczona. Nawet w psychologii mówi się, że jeśli nie ma takiego duchowego celu to sama psychologia może się stać jedynie (dążeniem) by czuć się dobrze. Oczywiście jest to w porządku, ale ścieżka duchowa ma duchowy cel. To, co Budda ogłosił to stwierdzenie, że istnieje taka głęboka, duchowa możliwość, że istnieje ścieżka, sposób by to zrobić, że są zasady moralne, techniki medytacyjne, duchowa społeczność. Uczył, że istnieją analityczne zasady pomagające nam zrozumieć umysł, że są strategie poznawcze, których możemy użyć by rozwinąć umysł – cała struktura nauk o tym. Można, więc to zrobić, jest sposób i jest cel, jest - Oświecenie.

Gdyby ścieżki umysłu były proste, wówczas proste i łatwe do rozwiązania byłyby także jego problemy. Buddha, ukazując jak kłaść im kres, mógł był dawać proste, zwięzłe instrukcje, stanowiące jedno, całościowe podejście do wszystkich zdarzeń zachodzących w danej chwili, coś jak Szlachetna Jednoraka Ścieżka: po prostu uważność, po prostu koncentracja, lub po prostu nie reaktywna świadomość. Albo, wiedząc, że ludzie sami z łatwością rozwiążą swoje problemy, mógł w ogóle nie przejmować się nauczaniem i ograniczyć się do rady: "Uwierz swojej wrodzonej naturze i mądrości". Ale umysł nie działa w ten sposób, a Buddha tak nie nauczał.

Nawet kilka minut obserwacji ścieżek umysłu może uzmysłowić nam jak są złożone i zawiłe. A to oznacza, że złożone są także jego problemy, a w szczególności problem cierpienia. Jak zauważył Buddha, przyczyny cierpienia są zawiłe i splątane jak struktura ptasiego gniazda, albo nici zwinięte w motek.

Przywiera do skóry i przenika do ciała; z ciała dostaje się do kości. Jest jak insekt na drzewie, który przegryza się przez korę do drewna, a potem do rdzenia, aż w końcu drzewo umiera.

Dorastaliśmy w ten sposób. To jest w nas głęboko zakorzenione. Nasi rodzice uczyli nas chwytania i przywiązywania się, nadawania znaczenia rzeczom [materialnym], silnej wiary w to, że istniejemy jako jednostki i że te rzeczy przynależą do nas. Tego się nas uczy od narodzin. Ciągle to słyszymy, przenika to nasze serca i zostaje tam jako nałogowe uczucie. Wpaja się nam zbieranie rzeczy, gromadzenie i przywiązywanie się do nich, odbieranie ich jako ważne i nasze. Taką wiedzę posiadają nasi rodzice i przekazują ją nam. Dlatego przenika ona do naszych umysłów i do naszych kości.

Buddha był znany z tego, że odmawiał zajęcia stanowiska odnośnie wielu kontrowersyjnych kwestii istotnych w jego czasach, takich jak to, czy wszechświat jest skończony, czy nieskończony, wieczny, czy nie. Co więcej, wiele osób - zarówno w jego czasach, jak i obecnie - zakładało, że nie miał on jednoznacznego stanowiska w żadnej sprawie. Bazując na tym założeniu, niektóre osoby były poirytowane Buddhą, oskarżając go, że był nijaki i niezdecydowany, podczas gdy inni byli zadowoleni, chwaląc go za bycie tolerancyjnym i odświeżająco wolnym od pojęć dobra i zła.