W czasach Buddhy termin Nibbāna posiadał własną czasownikową formę: nibbuti. Oznaczało to „wygasać”, niczym płomień. Ze względu na to, iż uważano, że płonący ogień znajduje się w pułapce – trzymany i więziony przez zasilające go paliwo – jego wygaśnięcie było widziane jako uwolnienie. Wygaśnięcie oznaczało stan nieuwiązania.

Niekiedy był używany inny czasownik – parinibbuto – z przedrostkiem „pari” oznaczał całość lub wszystko, by wskazać, że nieuwiązana osoba, w przeciwieństwie do zgaszonego ognia, nigdy już nie zostanie uwięziona.

Słowo Nibbāna powoli wchodzące do użytku w języku potocznym, powinno mieć swoją formę czasownikową wyrażającą również „bycie nieuwiązanym”. Obecnie mówimy, że człowiek „osiąga” Nibbānę lub „wchodzi” w Nibbānę, sugerując, że Nibbāna jest miejscem, do którego można się udać. Ale Nibbāna zdecydowanie nie jest miejscem. Jest urzeczywistniana tylko wtedy, gdy umysł przestaje określać sam siebie w kategoriach przestrzeni: tutaj, tam lub pomiędzy.

Może się to wydawać dzieleniem włosa na czworo – jakie znaczenie może mieć dla twojej praktyki ten czy inny czasownik? – ale idea Nibbāny jako miejsca doprowadziła do wielu nieporozumień w przeszłości i z łatwością może je spowodować obecnie. Był czas, gdy niektórzy filozofowie w Indiach wnioskowali, że skoro Nibbāna jest jednym miejscem, a saṃsāra innym, to wejście w Nibbānę powoduje blokadę: ograniczyłeś swój zasięg ruchu, gdyż nie możesz cofnąć się już do saṃsāry. Tak więc, by rozwiązać ten problem wymyślili coś, co uważali za nowy rodzaj Nibbāny: nieustanowioną Nibbānę, w której można być w obu miejscach – Nibbānie i saṃsārze – jednocześnie.

Jednakże ci filozofowie opacznie zrozumieli dwa istotne punkty nauk Buddhy. Pierwszym było to, że ani saṃsāra, ani Nibbāna nie jest miejscem. Saṃsāra jest procesem tworzenia się miejsc, a nawet całych światów ( określane jako stawanie się ), a następnie wędrówki przez nie (określane jako narodziny). Nibbāna jest zakończeniem tego procesu. Możesz być w stanie przebywać w dwóch miejscach naraz – lub rozwinąć poczucie jaźni tak nieskończonej, że można przebywać we wszystkich miejscach jednocześnie – ale nie możesz zasilać procesu i doświadczać jego ustania w tym samym czasie. Albo zasilasz saṃsārę albo nie. Jeśli czujesz potrzebę swobodnego kierowania się zarówno ku saṃsārze jak i Nibbānie, to jesteś po prostu bardziej zaangażowany w „saṃsārowanie” i utrzymywanie się w pułapce.

Drugą kwestią jest to, że Nibbāna od samego początku była urzeczywistniana przez nieustanowioną świadomość – taką, która nie przychodzi, nie odchodzi ani nie zostaje w miejscu. Nie ma szans, aby coś, co jest nieustanowione mogło gdziekolwiek utknąć, ponieważ nie tylko jest ono nieumiejscowione ale i niedefiniowalne.

Koncepcja religijnego ideału jako leżącego poza przestrzenią i możliwością definiowania nie jest specyficzna dla nauk Buddhy, ale w jego oczach kwestie umiejscowienia i definiowania miały szczególne psychologiczne znaczenie. To dlatego istotne jest by zrozumieć nieumiejscowienie Nibbāny.

Tak jak korzeniem wszystkich zjawisk jest pożądanie, tak świadomość umiejscawia się poprzez namiętność. Namiętność jest tym, co tworzy to „tam”, na które trafia świadomość, lub na którym się ustanawia, zależnie od tego czy to „tam” jest ciałem, uczuciami, rozpoznaniami, wytworzeniami umysłowymi czy rodzajem świadomości. Gdy świadomość ustanowi się na jednym z tych składowych, przywiązuje się i pomnaża, zasilając się wszystkim wokół i powodując różnego rodzaju szkody. Gdziekolwiek jest przywiązanie, tam określasz się jako istota. Tworzysz tam tożsamość i robiąc to, ograniczasz się. Nawet jeśli to „tam”jest nieskończonym poczuciem świadomości, ugruntowującej, otaczającej lub przenikającej wszystko inne ciągle jest to ograniczenie, ponieważ „ugruntowanie” itd., są aspektami miejsca. Wszędzie tam, gdzie znajduje się miejsce, nie ważne jak subtelne, znajduje się ukryta namiętność, szukająca pokarmu, który ją zasili.

Jednak jeśli namiętność może zostać usunięta, nie ma więcej „tam”. Pewna sutta obrazuje to porównaniem: blask słońca przenika przez wschodnią ścianę domu i pada na zachodnią. Jeśli zachodnia ściana, ziemia i woda pod nią zostałyby usunięte, to słońce nie miałoby gdzie padać. W taki sam sposób, jeśli lgnięcie do formy mogłoby zostać usunięte, świadomość nie miałaby gdzie osiąść, zatem stała by się nieustanowiona. Nie oznacza to, że świadomość zostałaby unicestwiona, a jedynie, że – podobnie jak światło słoneczne – nie byłaby już dłużej określona. Bez umiejscowienia nie można jej już określać. To dlatego mówi się, że świadomość Nibbāny jest „pozbawiona powierzchni” (anidassanaṃ), ponieważ nigdzie się nie zatrzymuje. Składowa świadomości obejmuje tylko świadomość tego, co jest blisko lub daleko, w przeszłości, obecnie lub w przyszłości – tj. w związku z przestrzenią i czasem – świadomość pozbawiona powierzchni nie jest zaliczana do tej składowej. Nie jest wieczna, ponieważ wieczność jest funkcją czasu. A ponieważ nieumiejscowiona, znaczy też niedefiniowalna. Buddha podkreślał, że przebudzona osoba – w przeciwieństwie do zwykłych ludzi – nie może być umiejscowiona ani zdefiniowana w odniesieniu do składowych w tym życiu; po śmierci taka osoba nie może być opisana jako istniejąca, nie istniejąca, ani taka ani taka albo jednocześnie istniejąca i nieistniejąca, ponieważ opisy mogą dotyczyć jedynie definiowalnych rzeczy.

Zasadniczym krokiem ku urzeczywistnieniu tego nieumiejscowienia i niedefiniowalności jest ograniczenie pojawiania się stanów mentalnych. Obejmuje to na początku rozważania nad wadami utrzymywania świadomości więzionej w procesie podtrzymywania. Ta kontemplacja ponagla wykonanie następnych kroków: doprowadzenia umysłu do jedności w skupieniu, stopniowego oczyszczania/doskonalenia tej jedności i następnie puszczenia jej aż do zniknięcia. Wady podtrzymywania są najbardziej plastycznie opisane w Puttamaṃsūpama Sutcie (SN.12.63 – Mowa o mięsie syna). Proces stopniowego oczyszczania jedności jest prawdopodobnie najlepiej opisany w Cūḷasuññata Sutta (MN.121 – Krótsza mowa o pustce), podczas gdy puszczanie aż do zniknięcia jest najlepiej opisane w słynnych naukach Buddhy dla Bahiyi:

W odniesieniu do postrzeganego, będzie jedynie postrzegane. W odniesieniu do słyszanego, jedynie słyszane. W odniesieniu do odczuwanego, jedynie odczuwane. W odniesieniu do poznawanego, jedynie poznawane. W ten sposób powinieneś się trenować. Gdy dla ciebie będzie jedynie widziane w odniesieniu do widzianego, jedynie słyszane w odniesieniu do słyszanego, jedynie odczuwane w odniesieniu do odczuwanego, jedynie poznawane w odniesieniu do poznawanego, wtedy, Bahiyo, nie będzie tam ‘ciebie’ w połączeniu z tym. Jeśli nie ma ‘ciebie’ w połączeniu z tym, to nie ma tam ‘ciebie’. Kiedy nie ma tam ‘ciebie’, nie ma ani tutaj, ani tam, ani pomiędzy nimi. To jest końcem krzywdy”.

Bāhiya Sutta (Uda.10 – Mowa o Bāhiya)

Bez „tutaj”, „tam” lub pomiędzy nimi, oczywiście nie możesz użyć czasownika „wejść” lub „osiągnąć” aby opisać to urzeczywistnienie, nawet metaforycznie. Może powinniśmy uczynić słowo „Nibbāna” czasownikiem: „Kiedy nie ma ciebie w połączeniu z tym, ty Nibbānujesz”. W ten sposób możemy wskazać, że nieuwiązanie jest działaniem nieprzypominającym żadnego innego działania, a my możemy odeprzeć wszelkie błędne poglądy na temat „utkwienia” w stanie pełnej wolności.

O autorze

Thanissaro06.jpg

Thanissaro Bhikkhu
zobacz inne publikacje autora

Thanissaro Bhikkhu (Geoffrey DeGraff) (1949 - ) jest amerykańskim buddyjskim mnichem tajskiej leśnej tradycji Kammatthana. Po ukończeniu historii europejskiej w Oberlin College w 1971 roku wyjechał do Tajlandii gdzie uczył się medytacji u Ajaana Fuang Jotiko, ucznia Ajaana Lee.

Artykuły o podobnej tematyce:

Sprawdź też TERMINOLOGIĘ


Poleć nas i podziel się tym artykułem z innymi: Facebook

Chcąc wykorzystać część lub całość tego dzieła, należy używać licencji GFDL: Udziela się zgody na kopiowanie, dystrybucję lub/i modyfikację tego tekstu na warunkach licencji GNU Free Documentation License w wersji 1.2 lub nowszej, opublikowanej przez Free Software Foundation.

gnu.svg.png

Można także użyć następującej licencji Creative Commons: Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0

cc.png

Oryginał można znaleźć na tej stronie: LINK

Źródło: ©2005 Ṭhānissaro Bhikkhu via Access to Insight
Copyright © 2005 Ṭhānissaro Bhikkhu
Access to Insight edition © 2010

Tłumaczenie: Natalia Stala
Redakcja polska: Dorota Wojciechowska-Żuk

Image0001%20%281%29.png


Redakcja portalu tłumaczeń buddyjskich: http://SASANA.PL/