Postawa ukierunkowana na medytację oraz chęć odkrycia spokoju i wolności płynącej z praktykowania Dhammy - tego w ostatnim czasie poszukują ludzie zainteresowani buddyzmem zarówno na Wschodzie jak i na Zachodzie. Jakkolwiek szczere są intencje praktykowania, gorliwość takiego podejścia skutkuje czasem bezowocnymi poglądami, ponieważ wnioski z nich płynące są takie, że systematyczne studia Nauk Buddhy są niepotrzebne, oraz że wartość tychże dociekań jest znikoma. Na obronę tych osądów, używane są argumenty, które brzmią dość znajomo.

Słyszy się na przykład, że tego rodzaju badania zajmują się semantyką i koncepcjami, a nie rzeczywistością, że nie przyczyniają się do powstawania mądrości, a są jedynie pustą nauką, że problemy stawiane w suttach nie dotykają głębi naszej egzystencji, a mogą tylko poprawić znajomość pewnych idei. Na zakończenie wymienia się słynne porównania samego Buddhy, który mówił, że dużo nauki z pominięciem praktyki jest jak liczenie krów należących do kogoś innego albo niesienie na głowie tratwy, której powinno się użyć do przepłynięcia rzeki.

W takiej konstatacji jest sporo prawdy, ale jest to jednostronna idea i może raczej zaszkodzić niż pomóc w rozwoju na buddyjskiej ścieżce. Z całą pewnością same studia tekstów, bez medytacji, mogą okazać się bezowocne, ale trzeba też rozważyć drugą stronę zagadnienia. Czy powinniśmy zabierać się za liczenie krów nie mając o nich żadnego pojęcia? Czy powinniśmy próbować przekroczyć rwącą i niebezpieczną rzekę nie potrafiąc używać tratwy? Sam Buddha nalegał by jego zwolennicy uczyli się i przekazywali Dhammę zarówno w literze jak i w duchu, jednakże, spróbujmy samodzielnie zastanowić się nad wartością i funkcją studiowania Dhammy, nie uciekając się tylko do tradycyjnych rozważań.

Należy podkreślić fakt, że mówiąc o studiach nie mamy na myśli dziedziny akademickiej lub przyswojenia ogromu wiedzy, lecz raczej poznanie praktycznej i konkretnej nauki dotyczącej podstaw buddyjskich doktryn. Żeby zrozumieć dlaczego jest to tak istotne, musimy sobie przypomnieć, że pierwszym krokiem na prawidłowo praktykowanej buddyjskiej ścieżce jest przyjęcie Trzech Schronień. Jeżeli podchodzimy do tego aktu szczerze, z odpowiednią motywacją, oznacza to że powierzamy swoje duchowe przewodnictwo Buddzie oraz głoszonej przez niego Nauce, której wskazań będziemy się trzymać. Przyjmując schronienie w Dhammie akceptujemy nie tylko technikę medytacji jako rodzaj narzędzia dla osiągnięcia osobistych celów, lecz również głęboką i wyczerpującą Naukę, której przedmiotem jest prawdziwa natura ludzkiej kondycji. Celem tej Nauki jest wyzwolić w nas zrozumienie, które pozwoli na zupełny i ostateczny koniec cierpienia. Wyzwolenie oferowane przez Dhammę możliwe jest wtedy, gdy praktyka medytacji osadzona jest nie w kontekście naszych wyobrażeń i pragnień, ale jako podstawa dla Właściwego Poglądu i Właściwych Intencji, o których nauczał Buddha.

Fakt, że ścieżka ustanowiona przez Buddhę ma cechę bezpośredniej poznawalności sprawia, że studia doktryny i intelektualne rozważanie stają się nad wyraz istotne. Chociaż uwalniająca umysł, bezpośrednia wiedza wypływa tylko z intuicyjnego wglądu, zamiast masy doktrynalnych, suchych faktów, prawdziwy wgląd w istotę rzeczy zawsze rozwija się w zależności od znajomości podstawowych zasad, na których oparty jest Właściwy Pogląd. Bez tego, rozwój wglądu będzie zakłócony. Studia i systematyczna refleksja, dzięki którym rozwijamy Właściwy Pogląd nie mogą obejść się bez pojęć i idei. Jednak zanim odpuścimy sobie Dhammę jako, jak mogło by się zdawać niektórym, bezwartościową paplaninę, rozważmy fakt, iż bez pomocy koncepcji i abstrakcyjnych wyobrażeń nie jest możliwe zrozumienie czegokolwiek czy jakakolwiek komunikacja między ludźmi. Pamiętajmy, że koncepcje mogą pomagać lub szkodzić w zrozumieniu, idee są owocne lub bezużyteczne i mogą przynieść ogromny pożytek lub wielką szkodę. Sensem studiowania Dhammy jako elementu duchowej misji jest między innymi nauczyć się rozpoznawać nasze doświadczenia w odpowiedni sposób, by móc odróżnić szkodliwe od nieszkodliwego, prawdę od fałszu, właściwe od tego co niewłaściwe.

Tylko dzięki przenikliwej i ostrożnej analizie, będziemy mogli odrzucić to co szkodzi rozwojowi, a zastosować środki, które przyniosą prawdziwą korzyść. Jeżeli nie uda się nam osiągnąć chociażby wstępnego zrozumienia na poziomie konceptualnym, nie osiągnąwszy wyprostowania naszych poglądów, możliwa jest w rzeczy samej szczera praktyka buddyjskiej medytacji, ale nie będzie to praktyka na miarę integralnego składnika Ośmiorakiej Ścieżki. I podczas gdy taka luźna medytacja może przynieść oczywiste korzyści, takie jak większy spokój, świadomość i opanowanie, jeżeli zabraknie Właściwego Poglądu i pchającej nas naprzód odpowiedniej motywacji, wątpliwe będzie przeniknięcie i zrealizowanie Dhammy oraz osiągnięcie jej ostatecznego celu, a więc końca cierpienia.

To prawie niemożliwe, aby wszystkim podążającym ścieżką Dhammy w kilku zaledwie zdaniach dać odpowiednią poradę odnośnie studiowania. Potrzeby i zainteresowania różnią się w tak wielkim stopniu, że każdy sam musi osiągnąć równowagę pomiędzy nauką a praktyką tak, aby odpowiadała konkretnemu usposobieniu. Bez wahania za to możemy stwierdzić, że każdy kto na poważnie podejmuje wyzwanie życia zgodnego z Nauką Buddhy, właśnie dzięki metodycznym studiom jego Dhammy, dostrzeże umocnienie własnej praktyki. Takie zobowiązanie oczywiście nie będzie łatwe, ale tylko dzięki stawianiu czoła wyzwaniom i ich pokonywaniu, nasze zrozumienie dojrzeje i zaowocuje prawdziwą mądrością.

Chcąc wykorzystać część lub całość tego dzieła, należy używać licencji GFDL:

Udziela się zgody na kopiowanie, dystrybucję lub/i modyfikację tego tekstu na warunkach licencji GNU Free Documentation License w wersji 1.3 lub nowszej, opublikowanej przez Free Software Foundation.

---

Można także użyć następującej licencji Creative Commons:
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0

POMÓŻ FUNDACJI "THERAVADA"
(KRS: 0000464215, NIP: 5223006901, Regon: 146715622)

KONTO BANKOWE: 89 2030 0045 1110 0000 0270 1020

Oryginał można znaleźć na tej stronie: http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/bodhi/bps-essay_05.html

Źródło: ©1986 Buddhist Publication Society. BPS Newsletter cover essay no. 5 (Winter 1986). This Access to Insight edition is ©1998–2012.

Tłumaczenie: Settembrini