Ākāsa

Przestrzeń, według Komentarzy istnieją dwa rodzaje: 1. Ograniczona Przestrzeń (paricchinnākāsa lub paricchedākāsa), 2. Nieskończona Przestrzeń (anantākāsa), czyli przestrzeń kosmosu.

1. Ograniczona przestrzeń pod nazwą ākāsa-dhātu (Element Przestrzeni) należy do pochodnej materii (patrz khandha, Tabela I, Dhs 638) i sześcio-elementowej klasyfikacji elementów (patrz dhātu, M 112, 115, 140). Jest to także przedmiot medytacji kasin.a, który jest definiowany następująco: "Element przestrzeni posiada charakter ograniczania materii. Jego funkcją jest określanie granic materii. Przejawia się jako zamykanie materii lub przejawia się jako nie naruszony (przez cztery wielkie elementy) oraz w otworach i szczelinach. Jego przyczyną jest przedział pomiędzy materiią. To ze względu na element przestrzeni ktoś można powiedzieć o ograniczonych materialnych rzeczach: "to jest ponad, poniżej, wokół tego" (Vis.M. XIV, 63).

2. Nieskończona przestrzeń jest nazywana at.t.hasālinī, ajatākāsa, czyli Niezawikłana, to znaczy nieograniczona lub pusta przestrzeń. Jest ona przedmiotem pierwszego niematerialnego Wchłonięcia (jhāna) sfery Niezmierzonej Przestrzeni (ākāsānañcāyatana). Według filozofii Abhidhammy nieskończona przestrzeń nie posiada objektywnego istnienia (jest jedynie konceptualna). Wynika to z faktu, że nie wchodzi ona skład triady korzystnych (kusalatika), które obejmują całą rzeczywistość. Późniejsze szkoły Buddyzmu traktowały ją jako jeden z nieuwarunkowanych lub niewytworzonych stanów (asankhata-dhamma) - pogląd odrzucony w Kath. (patrz Przewodnik str. 70). Buddyzm Theravāda wyróżnia jedynie Nibbānę jako nieuwarunkowany stan (asankhata-dhātu: patrz Dhs. 1084).

POWRÓT